شکستن توبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: توبه،
گناه، عمل صالح،
پشیمانی، ندامت.
پرسش: اگر فردی به صورت پیاپی توبه خود را بشکند، آیا باز هم می‌تواند امیدی به
بخشش داشته باشد؟
پاسخ: انسان اگر چندین بار توبه‌اش را بشکند، باز هم واقعاً ـ و نه‌تنها با
زبان ـ پشیمان شود و به درگاه الهی روی آورد،
خداوند او را می‌پذیرد.
راه توبه هیچ‌گاه بسته نیست.
انسان اگر چندین بار توبه‌اش را بشکند، باز هم واقعاً ـ و نه‌تنها با
زبان ـ پشیمان شود و به درگاه الهی روی آورد، خداوند او را می‌پذیرد. البته انسان باید سعی و تلاش کند هیچ وقت مرتکب
گناه نشود، اگر کسی توبه واقعی کند، یعنی از ته دل از گناه خود پشیمان شود و تصمیم بگیرد که دیگر مرتکب گناه نشود، خداوند
توبه او را می‌پذیرد و خداوند توبه‌کنندگان را دوست دارد.
امید به
رحمت پروردگار و ندامت و پشیمانی از
گناهان و در نهایت توبه واقعی و خالصانه، گامی مهم به سوی محبوب خدا شدن و راهی است هموار به سوی
هدایت، که
شیطان از آن نگران است.
نکته بسیار مهم در این راه،
استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه‌کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی، همه عقوبات اخروی گناه و آثار منفی آن را در پیشگاه خداوند از بین می‌برد؛ همان‌گونه که خداوند فرموده است:
«
قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ اَسْرَفُوا عَلی اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ»؛
«ای بندگان من که بر خود
اسراف و
ستم کرده‌اید! از
رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».
اما توبه دو رکن اساسی دارد:
اصلی‌ترین رکن توبه این است که توبه‌کننده از گذشته پشیمان باشد. این همان است که در
آیات زیادی با جمله «
الاّ مَن تابَ»
یا «
الاّ الذِّینَ تابُوا»
بیان شده است؛ البته گاهی از
پشیمانی به
اعتراف تعبیر شده است: «
وَ آخَرُونَ اعتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ»؛
«و گروه دیگر به گناهشان اعتراف کردند».
تصمیم بر ترک گناه در آینده: این شرط را می‌توان از این
آیه استفاده کرد:
«
فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم.... وَ لَم یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا وَ هُم یَعلَمُونَ»؛
«پس برای گناهان خود طلب
آمرزش کنند... و بر گناه اصرار نمی‌ورزند
دوباره آن را مرتکب نمی‌شوند درحالی‌که می‌دانند».
علاوه بر این دو رکن، برای پذیرش توبه از سوی خداوند، چند شرط وجود دارد:
معصیتی که
انسان مرتکب شده از روی
علم و سرکشی نباشد؛ بلکه از روی
جهالت باشد. گاهی انسان گناهی را از روی
هوا و هوس و برای ارضای شهوت‌های خود انجام می‌دهد و هدف او مخالفت با خدا نیست؛ ولی گاهی آن کار را به جهت مخالفت با خدا و عناد و ستیز در برابر
حق انجام می‌دهد. اگر ارتکاب گناه به صورت اول باشد، معلوم می‌شود که بنده هرچند خدا را نافرمانی کرده، ولی
روح نافرمانی در او نیست، بلکه فقط از روی
هوای نفس این کار را کرده است، در این صورت اگر از کرده خود پشیمان شد و به سوی خدا بازگشت خدا توبه او را می‌پذیرد و می‌توان گفت که او این کار را از روی جهالت و
نادانی انجام داده است، هرچند که گناه بودن آن را می‌دانست.
بنابراین قید جهالت به معنای آن نیست که گنهکار در حین ارتکاب
گناه،
حرام بودن آن را نمی‌دانست؛ زیرا در چنین صورتی او گناهی نکرده تا توبه کند؛ بلکه جهالت در این‌جا به همان مفهومی است که گفته شد؛ یعنی انجام کار از روی هوا و هوس.
شرط دوم پذیرش توبه این است که وقتی مرتکب گناهی شد، هرچه زودتر توبه کند و توبه را به تأخیر نیندازد، اگر توبه را به تأخیر اندازند تا وقتی که مرگشان فرا رسد، دیگر توبه آنها پذیرفته نخواهد شد.
این شرط در
آیات متعددی مطرح شده است:
گاه به صورت: «
الاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً»؛
؛
«مگر کسی که توبه کند و
ایمان بیاورد و
عمل شایسته انجام دهد».
و گاه به صورت بیان مصداق
اعمال صالح، از جمله: «
فَان تابُوا وَ اقامُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُم انَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛
«پس اگر توبه کنند و
نماز را به پا دارند و
زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا
خداوند آمرزنده و مهربان است».
شرط دیگر قبولی توبه جبران و اصلاح گذشته است:
«
الاّ الَّذینَ تابُوا مِن بَعدِ ذلِکَ وَ اصلَحُوا فَانَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛
«مگر کسانی که بعد از آن توبه کنند و جبران نمایند که خداوند بخشنده مهربان است».
جبران گذشته به این است که هم حقوق مادی و معنوی مردم را ادا و هم حقوق خداوند را جبران کند.
تنها در یک صورت است که تصریح شده توبه مورد قبول حق تعالی قرار نمی‌گیرد و این نکته با صراحت در
قرآن مجید مطرح شده است؛ و آن این‌که
انسان زمانی به توبه روی آورد که در آستانه مرگ است یا مورد
غضب الهی قرار گرفته است. در این هنگام باب توبه بسته است و توبه پذیرفته نمی‌شود. به بیان واضح‌تر، این‌که تنها در یک صورت توبه قابل قبول نیست و آن هنگامی است که توبه اختیاری نباشد و شکل اضطراری و اجباری به خود بگیرد.
قرآن کریم به شدت توبه هنگام
مرگ را مردود می‌داند، آن‌جا که می‌فرماید: «
وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی اِذا حَضَرَ اَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ اِنِّی تُبْتُ الْآنَ»
بنابراین توبه‌های هنگام مرگ مورد قبول نیست.
عارفان همواره سفارش می‌کنند که فرصت را از دست ندهید و در سن
جوانی توبه کنید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شکستن توبه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۰۵.
