تقدیر الهی و نقش انسان در سرنوشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خدا،
کرونا،
سیل،
زلزله.
پرسش: چرا خداوند به گونه‌ای سرنوشت ما را رقم زده که از یک طرف تحریم بشویم و از طرف دیگر سیل و از طرف سوم زلزله و از طرف چهارم کرونا و...انگار خدا ما را محاصره کرده تا از بین برویم!
پاسخ اجمالی: در سختی قرار گرفتن آدمی لزوماً به جهت غضب و
قهر خداوند نیست بلکه این امکان کاملاً وجود دارد که چنین مسائلی ابتلا و
آزمایش الهی باشد تا عیار افراد مشخص شود؛ چنانکه در طول تاریخ بسیاری از امت‌های مؤمن و افراد با ایمان که مورد توجه خاص خدا بودند هم با این مشکلات روبرو شدند. علاوه بر اینکه بعضی از چیزهایی که گفته‌اید نه تنها عذاب نیستند بلکه رحمت و نعمت الهی به حساب می‌آیند و این انسان است که با سوء اختیار و اعمال نادرست، آن‌ها را تا حدودی از مسیر اصلی خود منحرف می‌کند.
با وجود اینکه خداوند خیرخواه است و جز خیر نمی‌آفریند، در زندگی آدمی سختی و شرور و مشکلات وجود دارد. به همین جهت، سؤالاتی از این قبیل مطرح می‌شود که: آیا واقعاً خداوند چنین مشکلاتی را رقم زده است؟ هدف خداوند از ایجاد این مشکلات برای ما چیست؟ در ادامه با ارائه نکاتی به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم:
داستان شخصی را برای شما تعریف می‌کنم که از پیامبران بزرگ خداست و شما به خوبی ایشان را می‌شناسید. ایشان در هفتمین سال از بعثت‌شان با محاصره شدید اقتصادی کفار مواجه شدند و چندی بعد ابتداً بزرگ‌ترین حامی مالی و عاطفی خود و سپس بزرگ‌ترین حامی سیاسی و اجتماعی خود را از دست دادند. در اینجا به نظر شما باید گفت که این پیامبر توسط خود خدا هم مورد تحریم قرارگرفته است؟ قطعاً متوجه شده‌اید که منظور از این پیامبر کیست. بله حضرت
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم). بعد از محاصره شدید اقتصادی، ایشان و همه مسلمانان در
شعب ابی‌طالب، درست در زمانی که مشکلات و سختی‌ها به اعلا درجه خود رسیده بود ابتدا همسر مهربانشان حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) و سپس عموی بزرگوارشان جناب
ابوطالب را از دست دادند و مشکلاتشان چند برابر شد؛ اما این پیامبر باعظمت خدا همگی را
ابتلا و آزمایش الهی و وسیله‌ای برای آمادگی و ارتقای مسلمانان معرفی می‌کردند.
در زندگی بسیاری از پیامبران و اولیای خدا و امت‌های آن‌ها چنین آزمایش‌ها و موقعیت‌هایی را می‌بینید. ائمه طاهرین و بخصوص
امام حسین (علیه‌السلام) و امت زمان ایشان مصداق واضح و تمام عیار این آزمایش‌های سخت الهی‌اند. جالب هم این است که بعد از تمام این اتفاقات ناگوار و شهادت جمع کثیری از اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و مؤمنان پاک، زمانی که
یزید از
حضرت زینب (علیها‌السلام) سؤال کرد که کار خدا را با برادر و خانواده‌ات چگونه دیدی؟ ایشان فرمودند جز زیبایی در صنع خدا ندیدم.
این یک سنت الهی است که اگر افرادی ادعای ایمان به خدا و یاری دین خدا را کردند، مورد ابتلا و آزمایش قرار می‌گیرند تا عیار هر کس مشخص و عزم مؤمنان سرسخت‌تر شود: «اَحَسِبَ النَّاسُ اَنْ یتْرَکوا اَنْ یقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یفْتَنُونَ• وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَیعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَلَیعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ؛
آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ماکسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و این‌ها را نیز امتحان می‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد!»
بسیاری از چیزهایی که ما به عنوان بلا به آن نگاه می‌کنیم نه تنها بلا نیست بلکه
برکت و رحمت الهی است که من و شما با دستبرد در طبیعت و عدم رعایت نکات لازم و عقلایی در زندگی شخصی، آن را تبدیل به مشکل کرده‌ایم. باران، قطعاً رحمت الهی است بخصوص پس از چند سال خشک سالی پیاپی در کشور و صدمه دیدن منابع آبی به ویژه منابع زیرزمین، باران‌هایی ازاین دست نه تنها نشانه غضب الهی، بلکه نشانه رحمت و لطف خداوند به ملت شریف ایران است؛ اما این ما هستیم که با سوء تدبیرها و دست‌اندازی‌ها به طبیعت و خانه‌سازی در مسیر رودخانه و...باعث ایجاد سیل در محیط می‌شویم و الا اگر چنین دستبردهایی از سوی انسان صورت نمی‌گرفت یا چنین مشکلاتی به وجود نمی‌آمد و یا میزان آن بسیار اندک بود.
در مورد
بیماری‌های مسری مانند
کرونا هم اگر کمی تدبیر بیشتری به خرج می‌دادیم و هم مردم و هم مسئولان پیش بینی‌های دقیق‌تری داشتند، قطعاً مشکل یا ظهور پیدا نمی‌کرد یا گستردگی آن بسیار کمتر بود. مثلاً اگر کمی در ورود افرادی که از
چین وارد می‌شدند دقت بیشتری به خرج می‌دادیم و یا در زمان شیوع بیماری بجای گوش دادن به حرف مسئولان و
قرنطینه خود در خانه به سفر بخصوص به استان‌های شمالی نمی‌رفتیم، قطعاً میزان ابتلا و گسترش این ویروس به این‌اندازه نبود.
بنابراین، این تلقی اشتباه است که گمان کنیم
خداوند چنین مقدر کرده که ما به این مشکلات دچار شویم و خودمان هیچ نقشی در پیدایش این مشکلات نداریم چرا که اساساً اختیار آدمی بخشی از علل مؤثر در شکل‌گیری سرنوشت و وضعیت آدمی است؛ چنانکه خداوند فرمود: «اِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا ما بِاَنْفُسِهِمْ؛
خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند».
بنابراین، ابتلا به بیماری و سختی، گاهی به منظور امتحان آدمی است تا عیار
بندگی و
صبر و
ایمان آدمی مشخص شود؛ چنانکه اولیای الهی نیز امتحان می‌شدند و از سختی و مشکلات، خیر و تعالی روحی و پیروزی‌های بزرگ را به دست می‌آوردند. بگذریم از این که بخشی از سختی و مشکلات، ناشی از بی‌تدبیری و تصمیمات نادرست ما است و ارتباطی به خداوند ندارد.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «تقدیر الهی و نقش انسان در سرنوشت» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۲۹.
