شعب ابی‌طالب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شعب ابی‌طالب، محاصره، ترک معاملات، فشارهای اقتصادی و اجتماعی.
پرسش: مدت اقامت پیامبر در شعب ابی‌طالب چند سال بود و سن امیرمومنان علی ـ علیه‌السلام ـ چقدر بود و چه احکامی بر مسلمانان در آنها واجب شد؟
پاسخ: مقاومت خیره کننده واعجاب‌آور مسلمین در مقابل تمام فشارهای مشرکان مکه و رشد فزاینده اسلام در میان غالب طبقات اجتماعی ام‌القری، خصوصاً در میان طبقات دردمند و محروم و تحت ستم، مشرکان مکه را بار دیگر به اندیشه قتل پیامبر اسلام(ص) افکند؛ اما باز هم ابوطالب، به مدافعه جدی برخاست و تمامی مسلمین و بنی‌هاشم جز ابولهب، در همگامی با ابوطالب در دفاع از محمد بن عبدالله ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ پای فشردند. درست به همین دلیل اشراف مکه، بار دیگر قتل محمد ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ را به فرصتی دیگر موکول کردند.
مصمم شدند تا از طریق وارد ساختن فشارهای
اقتصادی و
اجتماعی، بنی‌هاشم را به
تسلیم وادارند.
حاصل این تصمیم نوشتن پیمان‌نامه ترک معاملات و مراودات اقتصادی و اجتماعی با بنی‌هاشم بود. به موجب این پیمان‌نامه قریش، تا وقتی که بنی‌هاشم محمد ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ را برای قتل به مکیان واگذار نمی‌کرد، احدی
حق داد‌و‌ستد و
ازدواج با ایشان را نداشت.
متعاقب امضای پیمان‌نامه و در شرایطی که احتمال خطر برای پیامبر وجود داشت، پیامبر صلی‌لله‌علیه‌و‌آله، بنی‌هاشم و
بنی‌عبدالمطلب، را در شب اول سال هفتم بعثت
از مکه به شعب ابی‌طالب منتقل کردند.
مدت توقف در شعب به اختلاف از دو سال تا چهار سال و بنا به قول مشهور سه سال به درازا کشید.
بدیهی است پیامبر صلی‌لله‌علیه‌و‌آله، در طول این دوره ارتباط بسیار نزدیک با حاضران در شعب، این امکان را پیدا کرد که در یک پیوند دائمی محتوای بعثت خویش را با بنی‌هاشم، و مسلمانان در میان نهاده و به تبلیغ مشرکین حاضر در شعب و نیز تعمیق باور و
عقاید مسلمین
استقرار یافته در آنجا مبادرت کند.
پیامبر هرگز چنین فرصت مطلوبی را در مکه به دست نیاورده بود و مشرکان
قریش با اتخاذ
سیاست نسنجیده خود این فرصت گران‌بها را برای پیامبر ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ فراهم کردند.
درست است که فشارهای اقتصادی و عاطفی در شعب طاقت‌فرسا بود، اما دست‌کم مسلمانان محاصره شده باید در یک جامعه کوچک، آمادگی‌های عملی فزون‌تر را برای رسیدن به هدف‌های دشوارتر پیدا می‌کردند.
آری به حماسه
مقاومت و مبانی آن همه ایستادگی، جز در پرتو
شناخت و ایمانی که محمد ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ در اندیشه و
جان آنان پدید آورد، قابل درک نیست و او آن شناخت را در گفت‌وگوهای شش ساله و آن ایمان را در پرتو دریافت‌های شبانه آفرید.
ریاضت هایی که دستور قرآن
بود و روح مسلمین را در محراب عبادت با جان جهان پیوند می‌داد. محمد ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ تنها، خرد مسلمین را دگرگون نکرد، بلکه او روح آنان را در چشمه‌های زلال
عبادت، که در خلوت شب‌ها فزون‌تر از غوغای روز جاری بودند، شست‌وشو داد و به همین دلیل هم بود که وقتی عقل مآل اندیش در زیر شکنجه‌ها به تزلزل می‌افتاد،
روح راه یافته، مددکار
عقل می‌شد و ایمان پایدار می‌ماند. آری، سه سال زندگی مستمر
مسلمین و مشرکین
بنی‌هاشم جز یقین بر بعثت پیامبر و ایمان به سلامت اندیشه و روح وی نیافرید و شناخت آنان را به نهایت
کمال رسانید و آنها با آمادگی کامل از این مرحله به مرحله بعدی وارد شدند.
پس در این دوره حضور سه ساله پیامبر در شعب، اگرچه احکام عملی خاصی بر مسلمین واجب نشد، ولی یک ثمره مهم و اساسی داشت و آن تثبیت ایمان و
یقین مؤمنان و
مسلمانان و ایجاد شناخت در
مشرکین نسبت به پیام دین اسلام و لذاست که از سویی صبورترین انسان‌های بهینه تاریخ در این شعب پرورش یافتند و از سوی دیگر مشرکین حاضر در شعب، اشراف قریش را برای طرح اتهام
جنون و
سِحر و شعر سرزنش می‌کردند و بر نادانی آنان تأسف می‌خوردند.
اما در مورد اینکه در این دوره علی ـ علیه‌السلام ـ دارای چه سنی بوده‌اند، باید گفت: با توجه به اینکه آن حضرت در روز جمعه سیزدهم ماه
رجب بعد از سی سال از عام‌الفیل در میان خانه
کعبه معظمه متولد شده است؛
به عبارت ديگر ده سال قبل از
بعثت پيامبر اكرم ـ صلی‌لله‌علیه‌و‌آله ـ به نظر می‌رسد، سن حضرت در آغاز
محاصره شعب دارای هفده سال بوده‌اند و در پايان آن به سن بيست سالگی رسيده بودند.
سایت اندیشه قم
