تربیت کودکان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مسائل شرعی، تربیت جنسی، کودک.
پرسش: پسری ده ماهه داریم و قصد داریم که با رعایت مسائل شرعی انشاءالله او را به‌خوبی تربیت کنیم و با توجه به مسئله افراط و تفریط در کارها من حتی جلوی او سرم را شانه نمی‌کنم، و پدرش اجازه نمی‌دهد کسی در حضور او کف بزند و دلیلمان این است که نباید بچه از کوچکی ذهنش با کارهای کم‌ارزش آشنا شود. لطفاً ما را در این زمینه راهنمایی کنید.
پاسخ:
در گذشته چنین تصور می‌شد که نیازهای کودک و قوه
درک و فهم او به صورت سلسله مراتبی ظاهر می‌شود و نوزادان، موجودات درمانده‌ای هستند که بیشتر وقت خود را به
خوابیدن، خوردن و گریستن می‌گذرانند. با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که
کودکان بیش از آنچه سابقاً تصور می‌رفت، در برابر محیط واکنش نشان می‌دهند و هر آنچه را که می‌بینند یا می‌شنوند، در طرح‌وازه ذهنی آنها نقش می‌بندد. نتایج این تحقیقات از دو جهت در امر تربیت کودکان می‌تواند مفید و کارآمد باشد.
الف. به لحاظ آن‌که کودکان از همان روزها و ماه‌های نخست در برابر محیط فعال هستند و توانایی درک و فهم اشیا را دارند، باید محرک‌های بیش‌تری در
اختیار کودک قرار داد؛ زیرا تحریک بیشتر و افزایش فرصت حرکت برای کودکان می‌تواند مهارت‌های حرکتی آنان را بهبود بخشد و در رشد شناختی کودکان تأثیر مثبت بگذارد. از‌همین‌روست که روان‌شناسان به بازی کودک و اسباب بازی‌های مناسب از همان نخست، تاکید نموده‌اند. این یک بُعد قضیه است و از این لحاظ باید پدران و مادران محیط فعال و تحریک‌کننده برای کودک فراهم سازند تا در
رشد شناختن و حرکتی آنان اثر مثبت بگذارد.
ب. از سوی دیگر توانایی درک کودکان وظیفه مهمی را بر روش
والدین می‌گذارد تا از محرک‌هایی که تأثیر منفی بر رشد شناختی، عاطفی و رفتاری کودکان می‌گذارد، جلوگیری نمایند. در این زمینه مهم این است که والدین باید با مسائل تربیتی آشنا باشند و بدانند که چه چیزهایی برای کودک مفید و چه چیزهایی مضر می‌باشد. روان‌شناسان برخی از عواملی را که تأثیر منفی بر کودک دارند شناسایی نموده و تاکید نموده‌اند که باید کودک از آنها به‌دور باشد. از باب نمونه، موسیقی، مشاهده صحنه‌های پرخاشگری که در فیلم‌ها نشان داده می‌شود، تأثیرات منفی زیادی بر کودک دارد، همه روان‌شناسان و دست‌اندرکاران مسائل تربیتی، مشاهده این صحنه‌ها را برای کودک مضر می‌دانند.
بنا بر این مقدمه، درباره رعایت نکات تربیتی به چند نکته توجه داشته باشید:
صفحه پاک و سفید ذهن کودکان خصوصاً در دوران نوزادی آمادگی زیادی برای ثبت و ضبط صحنه‌ها و رفتارهای مختلف را دارد. کودکان از این ثبت و ضبط برای رفتار کردن و عادت کردن استفاده می‌کنند و شاید این موضوع را در برخی رفتارهای کودکتان مشاهده کرده باشید. بنابراین تا می‌توانید صفحه روان و ذهن او را با رفتارهای مثبت پرکنید. در صورتی که در مقابل کودکتان مکرراً
نماز خوانده باشید و در رفتار خود نشان داده باشید که از
نماز خواندن لذت می‌برید، کودک شما حتی قبل از دو سالگی به تقلید و الگوبرداری از اعمال شما می‌پردازد و این الگوبرداری زمینه را برای عادت کردن به
عبادت فراهم می‌سازد.
کودکان ما در مسیر رشد و تحول روانی، عاطفی، مذهبی و اخلاقی خود مراحلی را طی می‌کنند که در هر مرحله برای پذیرش رفتارهای تربیتی توانایی‌های ویژه‌ای دارند. از این رو نمی‌توانیم زودتر از موعد، توقع داشته باشیم رفتاری تربیتی و اخلاقی در آنها نهادینه شود. نوزاد امروز شما که ده ماه بیشتر ندارد، کف زدن را چیزی جزء بازی نمی‌نگرد. اگرچه در این نکته می‌بایست به نوع رفتارها نیز توجه کرد؛ مثلاً کف زدن بسیار متفاوت از یک صحنه خشونت‌بار است.
درباره کارهایی مانند «شانه کردن سر» توسط والد غیر همجنس یا «کف زدن» به عنوان بازی توجه داشته باشید که لزوماً اثر منفی ندارد؛ زیرا اثر منفی این‌گونه رفتارها بستگی دارد به اینکه کودک شما در چه مرحله‌ای از رشد اخلاقی قرار داشته باشد یا اینکه این‌گونه رفتارها در چه زمینه‌ای قرار دارند.
آری کف زدن در مجلس لهوولعب رفتاری غیر اخلاقی قلمداد می‌شود؛ اما در میان کودکان و به عنوان
بازی چگونه است؟ از سوی دیگر کودک شما اگر دختر است، شانه کردن نه‌تنها بد نیست، بلکه می‌تواند مفید و آموزنده باشد و در واقع یکی از مهارت‌ها و نقش جنسیتی خود را می‌آموزد.
پدر و مادر وظیفه دارند که کودکان را با توجه به اینکه دختر هستند یا پسر، از وظایف و نقش‌های آنان مطلع سازند. دختر ده ماهه با دیدن این صحنه یاد می‌گیرد که چگونه با عروسکش بازی کند و در آینده سرش را شانه زند.
آری در مورد مسائل جنسی باید بسیار احتیاط نمود؛ از‌همین‌رو، در
آیات و
روایات و حتی توصیه‌های تربیتی دانشمندان، یک‌سری اصول و راهکارهایی بیان شده تا والدین آنها را مراعات کنند.
تربیت جنسی امروزه بسیار حایز اهمیت است. از لحاظ تربیتی باید مسائل و موضوعات جنسی به صورت صحیح و راه درست که از پیامدهای منفی آن جلوگیری شود، به کودکان، نوجوانان و جوانان آموخته شود.
پدر و مادرها باید علاوه بر تربیت جسمی، عاطفی، اجتماعی فرزندان به تربیت جنسی آنان به صورت صحیح و معقول بپردازند و از
افراط و تفریط، برداشت‌های نادرست و اعمال سلیقه در مسائل تربیتی جداً پرهیز نمایند.
اینها مسائلی نیستند که بشود در این مختصر بیان کرد، باید چندین کتاب مطالعه کنید تا بتوانید نقش تربیتی خود را به خوبی انجام داده و فرزند صالح و باایمان تحویل جامعه دهید. انشاءالله
۱. میاکلمر پرنگل، نیازهای کودکان، ترجمه نیره ایجادی، انتشارات رشد، ۱۳۸۰ ش.
۲. عبدالمجید زهادت، تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم، چ اول، ۱۳۷۸ ش.
۳. محمدعلی حاجی ده‌آبادی و همکاران، تربیت اسلامی، مرکز مطالعات تربیت اسلامی، چ اول، ۱۳۷۹ ش.
۴. سید مهدی موسوی کاشمری، روش‌های تربیت، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چ اول، ۱۳۷۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تربیت کودکان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۰۴.
