بی‌خبری پیامبر از خصومت در عالم بالا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فرشتگان، ملائکه،
مشرکان،
مخاصمه،
ملأ اعلی،
سوره ص.
پرسش: فرشتگان در عالم بالا از چه چیزی گفت‌وگو می‌کردند که
قرآن در
آیه ۶۹ سوره صاد تصریح کرده که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آن بی‌خبر بود؟!
پاسخ اجمالی: صریح آیه اشاره‌ای به این مطلب ندارد، اما برخی از مفسران احتمالاتی را مطرح ساخته‌اند. گروهی معتقدند که شاید منظور از گفت‌وگو در ملا اعلی، گفت‌وگوی فرشتگان باشد، هنگامی که
خداوند به آنان فرمود: «اِنِّی جاعِلٌ فِی الْاَرْضِ خَلِیفَةً»؛ البته اطلاق «مخاصمه» به این گفت‌وگوها اطلاق مجازی است؛ چرا که فرشتگان با خداوند
جدل و مخاصمه‌ای نداشتند.
برخی این احتمال را مطرح کرده‌اند که شاید مراد از آیه، گفت‌وگوی فرشتگان با
ابلیس در مورد نپذیرفتن
سجده به آدم (علیه‌السّلام) باشد، هنگامی که او ادعای برتری نمود و با امر پروردگار مخالفت کرد. احتمال سومی نیز وجود دارد که ملا اعلی مفهوم وسیعی داشته باشد که حتی شیطان را شامل شود؛ چه این‌که در آن روز شیطان در زمره فرشتگان بود و به مخاصمه با خدا برخاست و زبان به اعتراض گشود و به همین دلیل برای همیشه مطرود درگاه حق شد.
خدای متعال به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید به
کفار و مشرکانی که با دعوت الهی به مخالفت برخاسته و از سر لجاجت و عناد، رسالت و سخنانت را انکار کرده و می‌گویند این چیزهایی است که از خودت می‌گویی، بگو: «من تنها یک هشدار دهنده‌ام و هیچ معبودی جز خداوند یگانه
قهّار نیست! پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است، پروردگار عزیز و
غفّار؛ بگو: این خبری بزرگ است، که شما از آن روی‌گردانید».
در ادامه می‌فرماید: «من از ملا اعلی هنگامی که با هم گفت‌وگو می‌کردند خبر ندارم: «ما کانَ لِی مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَاِ الْاَعْلی اِذْ یَخْتَصِمُونَ».
«تنها چیزی که به من
وحی می‌شود این است که من هشدار دهنده‌ای آشکار هستم».
به عبارت دیگر، یعنی من تنها آن بخش از گفت‌وگوی فرشتگان را می‌دانم که از طریق وحی بدان آگاه شده‌ام.
حال در این‌که منظور از «ملأ اعلی» چیست؟ و مخاصمه و گفت‌وگو در آن‌جا بر سر چه موضوعی بوده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند، ابتدا باید گفت که صریح آیه آن است که خود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز از تمام گفت‌وگوهایی که رخ داده آگاه نبود، اما برخی از مفسران احتمالاتی را مطرح ساخته‌اند. به‌عنوان نمونه، گروهی معتقدند که شاید منظور از گفت‌وگو در ملا اعلی، گفت‌وگوی فرشتگان باشد، هنگامی که خداوند به آنان فرمود: «اِنِّی جاعِلٌ فِی الْاَرْضِ خَلِیفَةً؛
من می‌خواهم در روی زمین جانشینی قرار دهم» یعنی چون خداوند به ایشان گفت که قرار است در روی زمین جانشین قرار دهم، فرشتگان گفت‌وگو کرده و گفتند: «اَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ؟!؛
آیا در زمین کسی را قرار می‌دهی که فساد کرده و خون‌ریزی کند؟! »
به این گفت‌وگوها «مخاصمه» اطلاق شده است که البته این یک اطلاق مجازی است؛ چرا که فرشتگان با خداوند جدل و مخاصمه‌ای نداشتند؛
به دلیل آن‌که آنها از پروردگارشان که حاکم بر آنها است می‌ترسند و ماموریتشان را انجام می‌دهند.
آنها در اطاعت فرمان خدا سرپیچی نمی‌کنند و آنچه را دستور داده شده است، انجام می‌دهند.
برخی این امکان را نیز دور از نظر نداشته‌اند که شاید مراد از آیه، گفت‌وگوی فرشتگان با ابلیس در مورد نپذیرفتن سجده بر آدم (علیه‌السّلام) باشد، هنگامی که او ادعای برتری نمود و با امر پروردگار مخالفت کرد؛
لذا فرشتگان با وی به جدل و
مخاصمه پرداختند که چرا از این فرمان الهی سرپیچی نمودی؟!
این احتمال نیز وجود دارد که ملا اعلی مفهوم وسیعی داشته باشد که حتی شیطان را شامل شود؛ چه این‌که آن روز شیطان در زمره فرشتگان بود و به مخاصمه با خدا برخاست و زبان به اعتراض گشود و به همین دلیل برای همیشه مطرود درگاه حق شد.
همچنین از «
ابن عباس» نقل است که مصداقی را برای این آیه بیان کرده و می‌گوید: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به من فرمود: آیا می‌دانی مخاصمه و گفت‌وگوی فرشتگان چه بوده است؟ گفتم نمی‌دانم. فرمود: آنها در مورد
کفارات (کارهایی که گناهان را جبران می‌کند) و درجات (آنچه بر درجات انسان می‌افزاید)، به گفت‌وگو پرداختند. اما کفارات عبارت است از وضوی پر آب در سرمای زمستان گرفتن و به سوی
نماز جماعت گام برداشتن و انتظار کشیدن برای نماز بعد از نماز دیگر! و درجات عبارت است از بسیار
سلام کردن،
اطعام و
نماز شب، هنگامی که مردم در خواب آرمیده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «بی‌خبری پیامبر از خصومت در عالم بالا»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۳/۱.
