• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بت‌ پرستی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: بت‌پرستی، آیه ۵۶ سوره انعام، هوای نفس، مشرکان، تفسیر.

پرسش: چرا قرآن بت‌پرستی را نتیجه پیروی از هواهای نفسانی می‌داند؟

پاسخ:



بسیاری از آیات مکی، پیرامون اثبات و بیان توحید و رد بت‌پرستی می‌باشد که تعدادی از آنها، در جواب گفتارهای مشرکان مکه نازل شده است.

۱.۱ - آیه ۵۶ سوره انعام

در یکی از این آیات، خداوند به پیامبرش می‌گوید که به مشرکان بگو:

«إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَ»؛ من از پرستیدن کسانی که شما به جای خدا می‌پرستید نهی شده‌ام. بگو: من از هواهای نفسانی شما پی‌روی نمی‌کنم که در آن صورت گمراه شده‌ام و از راه‌یافتگان نخواهم بود.


در ذیل به تفسیر بخش‌هایی از آیه می‌پردازیم:

۲.۱ - تفسیر عبارت «أَعْبُدَ الَّذینَ ...»

عبارت أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ؛ شامل همه چیزهایی که مشرکان می‌پرستیدند می‌شود
[۲] مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج ۳، ص ۱۹۸، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
که البته بیش‌تر به بت‌پرستی که اعتقاد غالب مشرکان بوده است، انصراف دارد.

۲.۲ - تفسیر عبارت «لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ»

تعبیر لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ تعلیل بر عدم پرستش بت‌ها می‌باشد؛ یعنی عبادت بت‌ها تبعیت از هواهای نفسانی است و پیامبر ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ مانند مشرکان از نفس خود تبعیت نمی‌کند.

۲.۲.۱ - دیدگاه اکثر مفسران

بسیاری از مفسران شیعه
[۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‌، محمدجواد، ج ۴، ص ۴۷۸، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
و سنی، تابع هوای نفس بودن بت‌پرستان را این‌گونه تقریر کرده‌اند که این عمل از عقل و منطق و استدلال خالی است و تنها به جهت پی‌روی از گذشتگان و تعصبات بی‌دلیل به این عمل دست زده‌اند.

۲.۲.۲ - ارتباط بت‌پرستی با هوای نفس

آری، بت‌پرستی هیچ دلیل منطقی ندارد، و هرگز با حکم عقل و خرد انسانی سازگار نیست؛ زیرا عقل به‌خوبی درک می‌کند که انسان از جمادات برتر است، حال چه‌گونه ممکن است در برابر مخلوق دیگری و حتی در برابر موجود پست‌تر سر تعظیم فرود آورد، علاوه بر این بت‌ها غالباً ساخته و پرداخته انسان بودند؛ چه‌گونه ممکن است چیزی که مخلوق خود انسان است معبود و مشکل‌گشا گردد. بنابراین بت‌پرستی براساس حجت و دلیل نیست و تنها براساس هوس انسانی شکل گرفته است.

۲.۲.۳ - منطقی بودن دوری از بت‌ها

در همین راستا، در آیه‌ مشابهی دیگر، دوری از بت‌ها و پذیرش اسلام براساس منطق و بینه و شاهد اعلام شده است:

«قُلْ إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا جاءَنِی الْبَیِّناتُ مِنْ رَبِّی وَ أُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمین» بگو که من به دلیل نشانه‌های روشنی که از پروردگارم دارم، از پرستش آن‌چه غیر از خدا می‌پرستید، نهی شده‌ام و به من دستور داده شده که در برابر پروردگار جهانیان سر تسلیم فرود آورم.

۲.۲.۴ - دیدگاه برخی مفسران

البته برخی مفسران تعبیر لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ را تنها در پرستش بت‌ها نمی‌دانند؛ بلکه خواسته مشرکان این بود که پیامبر علاوه بر بت‌پرستی انسان‌های فقیر و افرادی (مانند بلال و سلمان) را از خود دور کند که این خواسته‌ها نیز براساس میل نفسانی بوده است.



۱. انعام (۶)، آیه ۵۶.    
۲. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج ۳، ص ۱۹۸، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
۳. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق، درگاهی، حسین، ج ۱، ص ۳۲۷، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.    
۴. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق، اعلمی، حسین، ج ۲، ص ۱۲۴، تهران،‌ انتشارات الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.    
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۱۱۴، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۶۷.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‌، محمدجواد، ج ۴، ص ۴۷۸، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۵، ص ۲۶۲، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۹. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۲، ص ۳۰، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.    
۱۰. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق، المهدی‌، عبدالرزاق، ج ۲، ص ۳۶، بیروت، دار الکتاب العربی،چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۱۱. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۱۳، ص ۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    
۱۲. غافر (۴۰)، آیه ۶۶.    
۱۳. ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۱۵۲، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۱۴. بغدادی، علاء الدین علی بن محمد، لباب التاویل فی معانی التنزیل، تصحیح، شاهین‌، محمدعلی، ج ۲، ص ۱۱۷، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.    



پایگاه اسلام کوئست.    



جعبه ابزار