اهل ذکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدوازه: اهل بیت، اهل ذکر، فقها، رجوع به فقها
پرسش: آیا در تفقه و دین آموزی می توان به غیر معصوم مانند فقها رجوع کرد؟ به چه دلیل؟ با توجه به این که
اهل بیت (علیهم السلام) اهل ذکر معرفی شده اند!
پاسخ:
اهل ذکر در آیه شریفه "فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْر"، به
معصومان (علیهم السلام) تفسیر شده است که کامل ترین مصداق اهل ذکرند، اما از آیه، انحصار استفاده نمی‌شود؛ زیرا معنای اهل ذکر، وسیع است و شامل تمام کسانی که
علم و آگاهی بیشتری دارند می‌شود، و این آیه، ارشاد به یکی از
اصول عقلایی و
احکام عام عقلی است، و آن عبارت از وجوب رجوع
جاهل به
عالم در هر فن و رشته است.
اهل ذکر در آیه شریفه "فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْر"، به معصومان (علیهم السلام) تفسیر شده است که کامل ترین مصداق اهل ذکرند، اما از آیه، انحصار استفاده نمی‌شود؛ زیرا معنای اهل ذکر، وسیع است و شامل تمام کسانی که علم و آگاهی بیشتری دارند می‌شود.
علامه طباطبایی (ره) در تفسیر این آیه می‌گوید: آیه شریفه، ارشاد به یکی از اصول عقلایی و احکام عام عقلی است. و آن عبارت از وجوب رجوع جاهل به عالم در هر فن و رشته است، و به همین جهت روشن است که این دستور یک دستور
تعبدی نبوده و امر آن هم،
امر مولوی نیست.
برای اطلاع بیشتر خلاصه‌ای از آنچه در این باره، در برخی
تفاسیر به آن اشاره شده است را بیان می‌نماییم:
"روایات متعددی از جمله روایتی از
امام رضا (علیه السلام) در تفسیر "فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْر" وارد شده است که آن حضرت فرمود: "مائیم اهل ذکر و مائیم پرسش شوندگان. راوی می‌گوید عرض کردم: شما پرسش شونده و ما پرسش کننده‌ایم؟ فرمود: آری...
در روایت دیگری
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه فرمود: ذکر، قرآن است، و اهل بیت
پیامبر (صلوات الله علیهم اجمعین) اهل ذکرند، و از آن‌ها باید سؤال کرد.
در روایاتی نیز می‌خوانیم که "ذکر" شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و اهل بیت او اهل الذکر هستند.
روایات متعدد دیگری نیز به همین مضمون رسیده است....
در روایاتی که در تفسیر آیات قرآن وارد شده است، بیان مصداق‌های معینی را می‌بینیم که مفهوم وسیع آیه را هرگز محدود نمی‌کند، و همان‌گونه که گفتیم: ذکر به معنای هرگونه
آگاهی و یادآوری و اطلاع است، و اهل الذکر، آگاهان و مطلعین را در همه زمینه‌ها در بر می‌گیرد.
از آن جا که
قرآن مجید نمونه بارز یادآوری و
علم و آگاهی است به آن "ذکر" اطلاق شده و همچنین شخص پیامبر صلی الله علیه و آله نیز مصداق روشن ذکر است، به همین ترتیب امامان معصوم که اهل بیت او و وارث علم او هستند، روشن ترین مصداق اهل ذکرند.
ولی قبول این مسئله هیچ گونه منافاتی با عمومیت مفهوم آیه و همچنین مورد نزول آن که دانشمندان
اهل کتاب است ندارد، و به همین دلیل علمای
اصول و فقهای ما در مباحث مربوط به
اجتهاد و
تقلید و پیروی ناآگاهان در مسائل دینی از آگاهان و مجتهدین به این آیه استدلال کرده‌اند.
به هر حال آیه فوق بیانگر یک
اصل اساسی اسلامی در تمام زمینه‌های زندگی
مادی و معنوی است و به همه
مسلمانان تاکید می‌کند که آنچه را نمی‌دانند از مطلعین بپرسند و پیش خود در مسائلی که آگاهی ندارند دخالت نکنند.
به این ترتیب
"مسئله تخصص" نه تنها در زمینه مسائل اسلامی و دینی از سوی قرآن به رسمیت شناخته شده، بلکه در همه زمینه‌ها مورد قبول و تاکید است، و روی این حساب بر
جامعه اسلامی لازم است که در هر عصر و زمان افراد آگاه و
صاحب نظر در زمینه‌های مورد نیاز داشته باشند، که اگر کسانی مسائلی را نمی‌دانند به آن‌ها مراجعه کنند.
ولی ذکر این نکته نیز لازم است که باید به متخصصان و صاحب نظرانی مراجعه کرد که
صداقت و درستی و بی‌طرفی آن‌ها ثابت و محقق است، آیا ما هرگز به یک
طبیب آگاه و متخصص در رشته خود که از صداقت و درستکاریش در همان کار خود، مطمئن نیستیم مراجعه می‌کنیم؟! لذا در مباحث مربوط به
تقلید و
مرجعیت، صفت
عدالت را در کنار
اجتهاد و یا
اعلمیت قرار داده‌اند، یعنی
مرجع تقلید هم باید
عالم و آگاه به مسائل اسلامی باشد و هم با
تقوا و
پرهیزکار.
اسلام کوئست
