ام المؤمنین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ام المؤمنین،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، همسران، زنان.
پرسش: اصطلاح ام المؤمنین چگونه به‌وجود آمد؟
پاسخ: ام المؤمنین اولین بار در زمان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با نازل شدن آیه ۶ سوره احزاب
درباره همسران آن حضرت نسبت به مؤمنان اصطلاح شده است. اینکه
زنان رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مادران امت‌اند، حکمی است شرعی و مخصوص آن حضرت. این
حکم (تشبیه همسران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به مادران مؤمنان) تشبیه در بعضی از آثار مادری است نه همه آنها. از دلایل این حکم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: اولاً، احترام نهادن به زنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله؛ ثانیاً، حرمت نهادن به شخص آن حضرت؛ ثالثاً، پیش‌گیری از سوء استفاده‌های برخی مغرضان که قصد داشتند بعد از
مرگ رسول خدا (ص) با
ازدواج با
همسران آن حضرت به مقاصد سیاسی و اهداف سوئشان برسند.
"ام المؤمنین"؛ یعنی
مادر مؤمنان.
این اصطلاح با نازل شدن آیه اولویت: «
النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و ازواجه امهاتم... »؛ "پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نسبت به مؤمنان از خود آنها سزاوارتر است و همسران او مادران آنها (مؤمنان) محسوب می‌شوند..."،
درباره زنان آن حضرت نسبت، به مؤمنان رایج شده است. خداوند در این آیه، زنان رسول خدا را به‌منزله مادر برای همه مؤمنان دانسته؛ البته مادر معنوی و روحانی. همان‌گونه که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ پدر
روحانی و معنوی
امت است.
این حکم ـ که زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مادران امت‌اند ـ حکمی شرعی و مخصوص آن جناب است؛
چنان‌که در
سوره احزاب، برابری زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با دیگر زنان نفی شده است: «
یا نساء النبی لستن کاحد من النساء... »؛ "ای زنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، شما همچون یکی از زنان معمولی نیستید".
تشبیه همسران رسول خدا به مادران، تشبیه در بعضی از آثار مادری است، نه همه آنها؛ یعنی مادران نسبت به
فرزندان خود حقوقی دارند و احکامی طرفینی بین آنها حکم‌فرماست که در اینجا تمام آن
احکام جاری نیست. در این جا فقط دو حکم که همان وجوب احترام و حرمت نهادن به زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و حرمت ازدواج با آنها باشد، جاری است؛ چراکه مادر به غیر از وجوب احترام و حرمت
نکاح ، آثار دیگری نیز دارد؛ مثلاً از فرزند خود
ارث می‌برد و فرزند از او ارث می‌برد، نگاه کردن به روی او جایز است، با دخترانی که از
شوهر دیگر دارد، نمی‌شود
ازدواج کرد و.... ولی همسران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به غیر از آن دو حکم (وجوب احترام و
حرمت ازدواج) احکام دیگری ندارند. بنابراین این حکم ـ تشبیه همسران رسول خدا به‌عنوان مادران مؤمنان ـ تأثیرش در دو مسئله است: أ. وجوب احترام؛ ب. حرمت ازدواج.
این حکم به جهت احترام نهادن به زنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است. از آنجا که آنان همسران رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و به او منسوب بوده و در بین مسلمانان از احترام خاصی برخوردار بودند. بدیهی است که با دیگر زنان هم‌نوع خود فرق داشتند؛ چنان‌که
قرآن کریم فرموده است.
این حکم به دلیل احترام نهادن به شخصیت خود پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است؛ چنان‌که از
شأن نزول آیه استفاده می‌شود، تعدادی از مخالفان، به‌عنوان
انتقام جویی و توهین به ساحت
مقدس پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ قصد داشتند بعد از
رحلت آن حضرت با همسرانش ازدواج کنند.
پیش‌گیری از برخی سوء استفاده‌ها و توطئه‌های دشمنان که قصد داشتند بعد از
مرگ رسول خدا با ازدواج با همسران آن حضرت، به مقاصد سیاسی و اهداف پلیدشان برسند. به عقیده استاد مطهری، سِرّ ممنوعیت ازدواج زنان
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با اشخاص دیگر، این است که همسر بعدی از شهرت و احترام آن
زن ـ که در میان مسلمان دارای احترام خاصی بود ـ سوء استفاده نکند و احیاناً آن
زنان ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسی و اجتماعی واقع نشوند.
پایگاه اسلام کوئست.
