اقتدا به امامت جماعت اهل سنت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اقتدا، ائمه جماعت سنی، مسجدالحرام، مسجد‌النبی، امامت جماعت، مراجع تقلید.
پرسش: چرا بعضی مراجع عظام، فتوا به جواز اقتدا به ائمه جماعت سنی در مسجدالحرام و مسجد‌النبی داده‌اند؟
پاسخ: از یک‌سو، شرایط امام جماعت عبارت است از: ۱. بالغ باشد؛ ۲. عاقل باشد؛ ۳.
شیعه دوازده امامی باشد؛ ۴.
عادل باشد؛ ۵. حلال‌زاده باشد؛ ۶.
نماز را صحیح بخواند؛پس شیعه دوازده امامی بودن و
عدالت از شرایط امام جماعت می‌باشد؛ یعنی اگر نباشد، نماز باطل است.
از سوی دیگر،
اسلام به اتحاد و اتفاق مسلمانان آن اندازه اهمیت می‌دهد و توصیه می‌کند که همه مسلمان‌ها در برابر کفار و دشمنان اسلام ید واحده باشند و از موجودیت خود و منافع مشترک دفاع کنند و وحدت اسلامی را به‌هیچ‌وجه خدشه‌دار نسازند؛ ازاین‌رو مأمور به تقیه شده‌اند. شیعیان در قرن‌های گذشته با
ظلم و ستم و استضعاف روبه‌رو بودند و بین تسلیم شدن در برابر دشمن و ریشه‌کن شدن و نابودی، راه میانه را برگزیدند، از سپر تقیه استفاده، و خود را از نابودی و اضمحلال حفظ کردند.
پس در حال اختیار نماز خواندن با اهل سنت
باطل بوده و مجزی از انجام عمل نخواهد بود؛ ولی در مقام
تقیه که در دو راهی قرار گرفته‌اند: یا باید اظهار‌نظر کرده و عقیده باطنی را آشکار کنند که ممکن است خودشان و مکتبشان به خطر بیفتد و یا برای اتحاد و یک‌پارچگی و به خاطر برخی مسائل مهم‌تر، از بعضی مسائل چشم‌پوشی کرده و همانند
اهل سنت اعمال را انجام دهند تا در کشاکش روزگار از بین نروند.
مرحوم امام، مقام معظم رهبری و آیت‌الله فاضل لنکرانی و عده زیادی از مراجع تقلید نماز با اهل سنت را در صورت تقیه مجزی می‌دانند و نیازی به اعاده نمی‌باشد. آیات عظام خویی، سیستانی، تبریزی،
نماز را مجزی می‌دانند، در صورتی که قرائت حمد و سوره را برای خود آهسته قرائت کند و اگر نمی‌شود به نحو حدیث نفس بخواند. مرحوم گلپایگانی و بعضی دیگر از مراجع فرموده‌اند: در صورت تمکن بعداً با شرایط اعاده کنند.
نخست لازم است این نکته ذکر شود که فقهای شیعه شرایط زیادی را جهت
امامت جماعت ذکر کرده و معتبر می‌دانند و ویژگی‌های خاصی را لازم دانسته‌اند که اگر آن شرایط نباشد، نماز
باطل بوده و ساقط
تکلیف نمی‌باشد. در این‌جا به چند شرط به طور خلاصه اشاره می‌کنیم:
۱. بالغ باشد؛ ۲. عاقل باشد؛ ۳.
شیعه دوازده امامی باشد؛ ۴.
عادل باشد؛ ۵. حلال‌زاده باشد؛ ۶.
نماز را صحیح بخواند؛
پس شیعه دوازده امامی بودن و
عدالت از شرایط امام جماعت می‌باشد؛ یعنی اگر نباشد، نماز باطل است.
از سوی دیگر،
اسلام به اتحاد و اتفاق مسلمانان آن اندازه اهمیت می‌دهد و توصیه می‌کند که همه مسلمان‌ها در برابر
کفار و
دشمنان اسلام ید واحده باشند و از موجودیت خود و منافع مشترک
دفاع کنند و وحدت اسلامی را به هیچ وجه خدشه‌دار نسازند؛ ازاین‌رو مأمور به تقیه شده‌اند.
شیعیان در قرن‌های گذشته با ظلم و ستم و استضعاف روبه‌رو بودند و بین تسلیم شدن در برابر دشمن و ریشه‌کن شدن و نابودی، راه میانه را برگزیدند، از سپر تقیه استفاده، و خود را از نابودی و اضمحلال حفظ کردند.
تقیه به معنای سپر گرفتن و خود را زیر سپر حفظ کردن است و پوشاندن عقیده،
حق است در مقابل مخالف، در مورد اعمالی که ضرر دینی یا دنیوی به دنبال دارد.
تقیه به سه قسم تقسیم می‌شود: ۱. تقیه خوفی؛ ۲. تقیه کتمانی؛ ۳. تقیه مداراتی.
قسم اول، عبارت است از این‌که
انسان در اثر انجام یک عمل صحیح و مطابق با
مذهب و
دین خودش، خوف و هراسی بر جان و مال و ناموس خود داشته باشد، در این مورد لازم است از انجام آن
عمل خودداری کند و عمل را مطابق با مذهب مخالفان انجام دهد.
قسمت دوم، تقیه کتمانی به معنای کتمان و پنهان کردن است. مقصود از این قسم تقیه، حفظ مذهب حقة
اهل بیت (علیهم‌السلام) در برابر قدرت‌های باطل و حکومت‌های جائر و ... است.
اما قسمت سوم که تقیه مداراتی باشد، هدف از این تقیه، حسن معاشرت و مدارا و جلب مودت و در نتیجه تحقق
وحدت میان مسلمانان است و این هم با شرکت در
شعائر الهی و نماز جماعت و سایر مظاهر وحدت‌آفرین محقق می‌شود که این‌گونه تقیه مورد تأکید
معصومان (علیهم‌السّلام) بوده است.
چنان‌که هشام می‌گوید از
امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم می‌فرمودند: بپرهیزید از کاری که ما با آن سرزنش می‌شویم؛ همانا فرزند بد با کار بدش، پدر خویش را در معرض سرزنش قرار می‌دهد. در
نماز جماعت آن‌ها شرکت کنید و از مریض‌های آن‌ها
عیادت کنید و در تشییع جنازه‌شان حاضر شوید و نباید آن‌ها در انجام عمل
خیر بر شما سبقت بگیرند؛ زیرا شما در انجام عمل خیر از آن‌ها سزاوار‌ترید و ...
در
روایت دیگری
حماد بن عثمان از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده که امام فرمودند: هر کس در صف اول با عامه (
اهل سنت) نماز بگذارد، مانند کسی است که با
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در صف اول نماز خوانده است.
و در روایت دیگری زید شحام از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که
امام فرمودند: کسی که با عامه نماز بخواند، همانند کسی است که در راه خدا مبارزه می‌کند و
شمشیر می‌زند.
و از بعضی
روایات استفاده می‌شود که تقیه مداراتی حتی در برابر ناصبی‌ها نیز وجود دارد،
زراره از
امام باقر (علیه‌السلام) روایت می‌کند که امام فرمودند: اشکالی ندارد به ناصبی اقتدا کنی و در نمازهای جهری
قرائت را نخوانی و قرائت آن‌ها از تو کفایت می‌کند.
و باز در روایت صحیح از
علی بن جعفر از
امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) نقل شده که
امام فرمودند:
امام حسن و
امام حسین (علیهما‌السّلام) به
مروان اقتدا کردند و ما هم با آنان
نماز می‌خوانیم.
پس در حال
اختیار نماز خواندن با اهل سنت
باطل بوده و مجزی از انجام عمل نخواهد بود؛ ولی در مقام تقیه که در دو راهی قرار گرفته‌اند:
یا باید اظهار‌نظر کرده و عقیده باطنی را
آشکار کنند که ممکن است خودشان و مکتبشان به خطر بیفتد و خود مسلمان‌ها پراکنده شده هر کدام طعمه کوچکی برای قدرت‌های سلطه‌گر جهانی باشند و در دست آن‌ها همواره اسیر شوند.
و یا برای
اتحاد و یک‌پارچگی و به خاطر برخی مسائل مهم‌تر، از بعضی مسائل چشم‌پوشی کرده و همانند اهل سنت
اعمال را انجام دهند تا در کشاکش روزگار از بین نروند.
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در این رابطه می‌فرمایند: تقیه گاهی برای این است که خطری حوزه
اسلام را تهدید می‌کند، به شکلی که خوف از هم‌گسستگی وحدت مسلمانان در میان باشد و ترسی از این باشد که بر حوزه اسلام، به خاطر پراکندگی‌شان و یا چیز دیگر، ضرری وارد شود، این همان تقیه مداراتی است که جهت هم‌صدا شدن همه مسلمانان و وحدت بین آن‌ها و ایجاد
دوستی بین مخالفان و جلب
محبت آنان، بدون هیچ‌گونه ترسی باید انجام پذیرد.
در منابع روایی ما بر اتحاد و اتفاق مسلمانان بسیار تأکید شده است و توصیه شده که هنگام برپایی نماز جماعت، نباید از
مسجد خارج شوند و از جماعت اهل سنت تخلف کنند و باید با مسلمانان دیگر در نمازهای جماعت حاضر شوند.
و از هر چیزی که اتحاد را بر هم می‌زند، اجتناب کنند و همه این‌ها به سبب حفظ
وحدت اسلامی و تشکیل دادن امت واحده در برابر
شرک و
کفر جهانی است و حمایت از مسلمانان در سرتاسر گیتی و حضور گسترده در نمازهای جماعت و اجتماعات اهل سنت، باعث می‌شود تبلیغات مسموم ضد
شیعه و اتهامات گوناگون به شیعه، کارآیی نداشته باشد و خنثی شود و کفار به اهداف شوم و ننگینشان نرسند.
اکنون برخی فتوای
مراجع تقلید را بیان می‌کنیم:
مرحوم امام،
مقام معظم رهبری و
آیت‌الله فاضل لنکرانی و عده زیادی از مراجع تقلید نماز با اهل سنت را در صورت تقیه مجزی می‌دانند و نیازی به اعاده نمی‌باشد.
آیات عظام خویی،
سیستانی، تبریزی، نماز را مجزی می‌دانند، در صورتی که
قرائت حمد و سوره را برای خود آهسته
قرائت کند و اگر نمی‌شود به نحو
حدیث نفس بخواند.
مرحوم گلپایگانی و بعضی دیگر از مراجع فرموده‌اند: در صورت تمکن بعداً با شرایط اعاده کنند.
۱. مقاله آیت‌الله فاضل لنکرانی در ره توشه حج، ج۱، مشعر، ۱۳۸۰ش.
۲. میقات حج، ص۱۵۱، فصل‌نامه فرهنگی اجتماعی تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه.
۳. آزموده‌ها در حج و عمره، تهران، سازمان چاپ و نشر، شماره ۴۰۲، قسمت تقیه.
۴. تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم، ج ۲، ص۲۷۳، سوره آل‌عمران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ ۲، ۱۳۵۳ش.
آیه ۲۸.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اقتدا به امامت جماعت اهل سنت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۸/۰۴.
