اخلاق نیکو داشتن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه اخلاق خوب.
پرسش: باید چه کار کنم تا اخلاق و رفتارم با همه ـ و به خصوص پدر و مادرم ـ بهتر شود؟
پاسخ: بهترین کارهای عملی که به‌کارگیری آن‌ها می‌تواند رفتار و روابط را با دیگران بهبود بخشد، عمل کردن به دستورات اخلاقی است که در
آیات و
روایات آمده؛ از جمله: ۱. اظهار
محبت به دیگران؛ ۲. نیکو سخن گفتن؛ ۳.
گشاده‌رویی ؛ ۴. اظهار فروتنی؛ ۵. پرهیز از
پرخاشگری؛ ۶. پیاده کردن یک برنامه رفتاری مناسب.
نوجوان به‌تدریج که از سرزمینی آرام و بی‌خیال کودکی به دشت‌های پرحادثه
بلوغ می‌رسد، دگرگونی‌هایی را در خویش (هم در بُعد جسمانی و هم در بُعد رفتاری) احساس می‌کند، رفتارها، برخوردها و روابط
نوجوان با اطرافیان گاه با مشکل روبه‌رو می‌شود؛ اما باید توجه داشت که این رفتارهای به ظاهر ناسازگار تا حدودی برخاسته از ویژگی‌های دوران نوجوانی است و نمی‌توان درباره آن قضاوت اخلاقی کرد؛ اما درعین‌حال به این معنا هم نیست که همه رفتارهای
جوانان و نوجوانان را مطلوب و مقتضای دوره سنی آن‌ها دانست؛ بلکه در پاره‌ای از موارد واقعاً رفتارهای نوجوانان و اخلاق اجتماعی آنان ناهنجار و ناپسند است که هم والدین و هم فرزندان باید در بهبود و
اصلاح آن بکوشند. «رفتارها» و «برخوردهای» افراد با دیگران به‌شدت تحت تأثیر «بینش‌ها» و «نگرش‌های» افراد نسبت به دیگران است. اغلب ما فکر می‌کنیم رفتارهای ما واکنشی است که از حوادث بیرونی ناشی می‌شود؛ اما در واقع شدیدترین ناراحتی یا خشنودی‌ها ناشی از بینش‌ها و باورهای ما هستند.
بنابراین اگر شما می‌خواهید رفتار خود را با
پدر و مادر و دیگران بهتر و سالم‌تر کنید، باید باورها و احساسات خود را نسبت به آن‌ها تغییر دهید. مهم‌ترین عوامل که می‌تواند شما را در این امر یاری کند، توجه به سه نکته است:
توجه به
مقام ارزشمند پدر و مادر و اهمیت
حُسن معاشرت با دیگران:
خداوند متعال، در آیات متعدد به
اطاعت از پدر و مادر و برخورد شایسته با آنان سفارش کرده است؛ به گونه‌ای که نیکی و برخورد شایسته با پدر و مادر را بعد از پرستش
پروردگار دانسته است.
در روابط با دیگران نیز توصیه به اخلاق شایسته و نیکو شده است؛
لذا سعی کنید که نگرش و تصویر مثبت در مورد دیگران ـ به ویژه
پدر و مادر ـ را در خود ایجاد کنید.
علاوه بر آنکه در آیات قرآن و روایات، از حُسن خُلق بالاترین ستایش‌ها شده است و از آن به نشانه کمال
ایمان،
کمال دین،
بهترین هم‌نشینی و راه نزدیک شدن به خدا،
یاد شده است.
تجربه نیز نشان داده است که خوش‌اخلاقی دارای آثار و فایده‌های فراوان فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی است؛ مانند: آسایش‌بخش
زندگی، عامل نفوذ در
قلب مردم،
عزت و سربلندی و بهره‌مندی از نعمت‌های بی‌کران الهی.
نباید همیشه دیگران را مقصر دانست:
نباید نسبت به دیگران بدبین بود؛ چون
بدبینی نسبت به دیگران و تبیین رفتار دیگران با دید منفی، باعث می‌شود که
انسان رفتار نادرست از خود نشان دهد؛ بلکه باید رفتار دیگران را با
حُسن ظن و
خوش‌بینی تبیین کرد.
در مواردی هم که واقعاً برخورد اطرافیان با غرض سوء باشد،
عفو و گذشت، بهتر از برخورد نادرست و عکس‌العمل نامطلوب نشان دادن است.
پس از آنکه این سه نکته به دقت مورد توجه قرار گرفت و بینش مثبت نسبت به اطرافیان حاصل شد، در مقام
عمل و رفتار نیز موفق خواهید شد که با اطرافیان رفتار بهتری از خود نشان دهید. البته ابتدا باید تمرین کرد و رفتارهای شایسته را در موقعیت‌های مختلف تکرار کرد.
بهترین کارهای عملی که به‌کارگیری آن‌ها می‌تواند رفتار و روابط را با دیگران بهبود بخشد این است که به دستورات اخلاقی که در آیات و روایات آمده است، عمل کنید. عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
سعی کنید به دیگران ـ به ویژه
پدر و مادر ـ
اظهار محبت کنید و از علاقه باطنی که نسبت به آنان دارید، پرده بردارید.
تحقیقات روان‌شناختی نیز نشان داده است که اظهار محبت و
علاقه به دیگران، باعث نفوذ و استحکام در روابط اجتماعی افراد خواهد شد.
یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند رفتار با دیگران را بهبود بخشد. سعی کنید با دیگران همان‌گونه
سخن بگویید که دوست دارید دیگران با شما سخن بگویند.
هر
مسلمان وظیفه دارد با لبخند و
چهره گشاده با دیگران ـ به خصوص پدر و مادر و خویشاوندان ـ روبه‌رو شود.
در برابر دیگران فروتنی و
تواضع از خود نشان دهید و به این نکته توجه داشته باشید که انسان‌های متواضع و فروتن را همگان دوست دارند.
در روایتی از
امام علی (علیه‌السلام) آمده است: نتیجه تواضع، محبت است و نتیجه
غرور و گردن‌کشی، دشنام.
توصیه می‌شود که هیچ‌گاه رفتار یا سخنان حاکی از
خشم و
عصبانیت از خود نشان ندهید. خشمگین شدن و پرخاشگری منشأ بسیاری از اختلافات خانوادگی است؛ ازاین‌رو نمی‌توان امیدوار بود که جمعی از فامیل در کنار هم به مسالمت و
امنیت زندگی کنند مگر آنکه همه ایشان تصمیم بگیرند که هیچ‌گاه بر هم‌دیگر خشمناک نشوند. لذا شما نیز سعی کنید که به همگان احترام بگذارید و حتی برخوردهای ناپسند دیگران را با رفتار شایسته پاسخ دهید. وقتی دیگران رفتار شایسته را از شما مشاهده کردند، قطعاً نظر و نحوه برخورد آن‌ها نیز تغییر خواهد کرد.
در تکمیل راهکارهای یادشده و به منظور استفاده از یک روش نظام‌مند، بهتر است در مواقعی که تنها هستید و حوصله فکر کردن و
برنامه‌ریزی دارید، همه آن موقعیت‌ها و صحنه‌هایی را که در برخورد با دیگران، رفتار مناسب از خودتان نشان نداده‌اید، مجسم کرده و نقاط ضعف رفتار خود را برشمارید و روی کاغذ بنویسید، سپس برخورد مناسب با هر موقعیت را در مقابل آن یادداشت کنید، در ضمن پی‌آمدهای رفتار موردنظر را نیز ارزیابی کنید و تصمیم بگیرید یا حتی به خود
تلقین کنید که بعد از این باید این‌گونه رفتار کنم، و برای هرگونه رفتار حتی رفتارهای نامناسب دیگران، چندین نوع پاسخ مناسب در نظر بگیرید، در موقعیت‌های عینی که با والدین و دیگر دوستان روبه‌رو می‌شوید، سعی کنید آن برنامه از قبل تعیین شده را به خاطر آورده و نکات اصلی آن را رعایت کنید، تمرین این برنامه رفتاری، بسیار مفید خواهد بود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اخلاق نیکو داشتن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۱.
