آیه ۳۵ سوره نور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره نور، نور خدا، آسمان و زمین، هدایت.
پرسش: تفسیر و نشان نزول آیه ۳۵ از سوره نور را بیان کنید؟
پاسخ:
خداوند متعال می‌فرماید:
«
الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوة فیها مصباح المصباح فی زجاجة الزجاجة کانها کوکب دری یوقد من شجرة مبارکة زیتونة لا شرقیه و لا غربیة یکاد زیتها یضیء و لولم تمسسه نار نور علی نور یهدی الله لنوره من یشاء...»؛
خداوند نور
آسمان و زمین است، مثل نور خداوند همانند چراغدانی است که در آن چراغی (پرفروغ) باشد، آن چراغ در حبابی قرار گیرد، حبابی شفاف و درخشنده همچون یک ستاره فروزان، این چراغ با روغنی افروخته می شود که از درخت پر برکت زیتون گرفته شده که نه شرقی است و نه غربی، (روغنش آن چنان صاف و خالص است که) نزدیک است بدون تماس با
آتش شعله‌ور شود، نوری است بر فراز نوری و خدا هرکس را بخواهد به نور خود هدایت می‌کند ...».
مفسران نور را در آیه مذکور به
قرآن کریم، ایمان، هدایت الهی، آیین اسلام، شخص پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ امامان و پیشوایان
معصوم علیهم‌السلام،
علم و دانش و ... تفسیر کرده‌اند، که البته با توجه به معنای واژه نور، هرکدام از موارد یادشده، می‌تواند مصداقی برای نور باشند.
اطلاق کلمه نور بر خداوند متعال به اعتبار مفهوم آن، یعنی روشنگری و هدایتگری است و نباید گفت که جنس ذات خداوند نور است؛ چون نور امری مادی است و خداوند از مادیات منزه است. بنابراین
اسم نور برای مفهوم وضع شده است و مقصود ممکن است در اینجا از نور خداوند،
هدایت او مورد نظر باشد؛ چنان‌که حضرت
امام رضا علیه‌السلام در روایتی، آیه یادشده را به «هدایت» تفسیر کرده و می‌فرماید: «او هدایت‌کننده اهل آسمان‌ها و هدایت‌کننده اهل
زمین است».
در آیه مذکور، دستگاه هدایتگر به چراغدان و چراغ و حباب و ماده سوختنی تشبیه شده که
جهان را روشن می‌کند.
«مشکاة» در اصل به معنای روزنه و محل کوچکی است که در دیوار ایجاد می‌کردند و چراغ‌های معمول قدیم را برای حفظ از مزاحمت باد و
طوفان در آن می‌نهادند که غالب نور را متمرکز ساخته و منعکس می‌نمود.
«زجاجة» به معنای شیشه و در اصل به سنگ‌های شفاف می‌گویند و آن شیشه نیز از مواد سنگی ساخته می‌شود و شفاف می‌باشد و به آن زجاجة گفته می‌شود و در اینجا به معنای حبابی است که روی چراغ می‌گذاشتند تا شعله را محافظت کند و گردش هوا را از طرف پایین به بالا تنظیم کرده و روشنایی آن را بیش‌تر می‌کند.
«مصباح» به معنای خود چراغ است که معمولاً با فتیله و ماده روغنی قابل افروختن است. جمله «
یوقد من شجرة مبارکة زیتونة لا شرقیة و لاغربیة» به ماده انرژی‌زای بسیار مستعد برای این چراغ اشاره می‌کند؛ چون روغن زیتون از بهترین روغن‌ها می‌باشد و از درختی است که از هر جانب مورد تابش نور قرار داشته باشد و همه اطراف آن مورد تابش نور باشد.
مصباح همان شعله‌های ایمان است که در
قلب مؤمن
آشکار می‌گردد و فروغ هدایت از آن منتشر می‌شود. «زجاجة» حباب قلب
مؤمن است که ایمان را در وجودش تنظیم می‌کند و «مشکاة»، سینه مؤمن و به تعبیری مجموعه
شخصیت و آگاهی و علوم و افکار اوست که
ایمان را در وجودش تنظیم می‌کند.
«شجرة مبارکه زیتون» نیز همان
وحی الهی است که عصاره آن در نهایت صفا و پاکی می‌باشد و ایمان
مؤمنان به‌وسیله آن شعله‌ور می‌گردد، و در حقیقت این نور خداست، همان نوری که آسمان و زمین را روشن ساخته و از کانون قلب مؤمنان سر برآورده و تمام وجود و هستی آن‌ها را روشن و نورانی می‌کند. دلایلی را که از
عقل و خرد دریافته‌اند، با نور وحی آمیخته می‌شود و مصداق «نور علی نور» می‌گردد و خداوند هر کسی را بخواهد به‌وسیله این نور هدایت می‌کند که البته در‌صورتی‌که شایستگی و زمینه در شخص باشد و خود افراد مایل به هدایت باشند و این نور هدایت در وجود و
فطرت همه انسان‌ها نهفته است، ولی برخی افراد بر اثر
انحراف و
گناه، این نور را در وجود خویش کم‌سو و ضعیف می‌کنند.
حضرت
امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «مشکاة» نور علم در سینه پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و ««زجاجة» سینه حضرت
علی بن ابی طالب علیه‌السلام و «نور علی نور» امامانی از آل محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هستند که یکی پس از دیگری می‌آیند و با نور علم و
حکمت مؤیدند ... این‌ها همان جانشینانی هستند که هیچ عصر و زمانی زمین از وجود آن‌ها خالی نمانده است.
بنابراین در برخی
روایات آمده که مقصود از نوری که در آیه یادشده مطرح شده است، نور پیشوایان معصوم و دوازده
امام علیهم‌السلام است و آن بزرگواران مصادیق این نور هستند.
۱. محمدحسین طباطبایی،
المیزان، تهران، دارلکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷ق، ج ۱۵، ص ۱۳۱.
۲. مرحوم طبرسی،
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ق، ج ۴، ص ۱۴۱.
۳. السید هاشم الحسینی البحرانی،
البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج ۴، ص ۱۳۳.
۴. قرشی، سید علی‌اکبر،
تفسیر احسن الحدیث، ج ۷.
سایت اندیشه قم.
