مفسر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مفسر قرآن، تفسیر قرآن، فهم قرآن.
پرسش: انسان ضعیف و نیازمند که از ابتدای
خلقت بی‌دانش بوده، چه‌گونه می‌تواند با
علم محدود و مادی خود مفسر واقعی قرآن باشد؟
پاسخ:
قرآن کریم دارای مضامینی بلند و مطالبی عالی و فوق فهم افراد عادی است و تردیدی نیست که باید بین
کتاب و مفسر آن تناسب و سنخیت باشد.
مفسران قرآن، دوگونه هستند: أ. مفسران ظاهر و
باطن قرآن؛ ب. مفسران
ظاهر قرآن.
قرآن در مورد مفسران ظاهر و باطن قرآن می‌فرماید: «
و ما یعلم تأویله الّا الله و الرّاسخون فی العلم»؛
یعنی تأویل و
تفسیر و بطن قرآن را جز
خدا و راسخان در علم کسی نمی‌داند.
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
ائمه اطهار علیهم‌السلام ظاهر و باطن قرآن را می‌دانند و راسخان در علم می‌باشند.
هم‌چنین با توجه به عظمت قرآن و گستره معارف آن روشن است که غیر معصومان نمی‌توانند همه دلالت‌های آیات کریمه را
آشکار سازند و به همه معارف آن دست یابند. اما غیر
معصوم می‌توانند در حد استعداد و توان علمی خود به کمک
روایات، از ظواهر قرآن استفاده کنند. اگرچه قرآن دریایی است که به قعر آن نتوان رسید؛ ولی چنین نیست که از سطع آن و کمی فراتر از آن نتوان بهره گرفت.
بنابراین با شرایط لازم می‌توان قرآن را در حد دلالت‌های ظاهری تفسیر کرد.
آیاتی از قرآن کریم مردم را به
تفکر در
قرآن مجید می‌خواند: «
انا انزلناه قرآناً عربیاً لعلکم تعقلون »؛
«به‌درستی که، آن (کتاب) را (به‌صورت) خواندنی
عربی نازل کردیم تا شما درک کنید.
و نیز می‌فرماید: «
کتاب انزلناه مبارک لیدبّروا آیاته و لیتذکّروا اولوالالباب »،
کتابی است مبارک که به‌سوی تو نازل کردیم تا در آیاتش
تدبر کنند و خردمندان پند گیرند. این آیات و آیات دیگر مانند
سوره بقره، آیه ۲ استفاده می‌شود، قرآن برای افراد عادی نیز قابل فهم و
تفسیر است.
شرایط مفسر، عبارتند از:
۱. استفاده از کتاب‌های لغت برای شناختن کلمات عصر نزول؛
۲. شناخت قواعد ادبی عرب؛
۳. آگاهی از شأن نزول و اسباب نزول؛
۴. آگاهی از مخصص، مفید، و... ناسخ و منسوخ؛
۵. شناخت تاریخ صحیح و روایات؛
۶. توجه به لوازم عرفی و عقلی و دلالت‌های التزامی و ایمانی محتوای آیات.
در نتیجه مفسر با داشتن چنین شرایطی می‌تواند دلالت‌های ظاهری قرآن را بفهمد. گرچه ممکن است در مواردی نیاز باشد توقف کند و تنها ائمه اهل‌بیت علیهم السلام می‌توانند تمام ظاهر و باطن قرآن بفهمند و مفسر واقعی تمام قرآن باشند.
۱. روش‌شناسی تفسیر قرآن، علی‌اکبر بابایی.
۲. مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، عمید زنجانی.
۳. تفسیر نور الثقلین، حویزی، ذیل آیه ۷، سوره آل‌عمران.
۴. تفسیرهای برهان و نمونه، ذیل آیه ۷، سوره آل‌عمران.
سایت اندیشه قم.
