کتاب نهج‌البلاغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نهج‌البلاغه.
پرسش: آیا از نگاه دانشمندان،
نهج‌البلاغه یک منبع دانش اسلامی مورد وثوق، معتبر و قابل اطمینان است؟
پاسخ:
نهج‌البلاغه دریای بی‌کرانی از
معارف اسلامی درباره مبدأ و
معاد،
آفرینش،
وحی،
فرشتگان،
جهان مجرد،
عالم ملکوت، سیاست،
تعلیم،
تربیت،
عرفان،
اخلاق، فضایل نفسانی،
عدالت،
تقوا،
زهد، سیر و سلوک،
جهاد، نیایش و ... است.
این
کتاب بزرگ و ارزشمند، گوشه‌هایی از سخنان انسانی کامل است که به‌واسطه استعداد ذاتی و توفیقات الاهی و با مراقبت و سعی و تلاش رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تمام علوم را فرا گرفته و به تعبیر ابن ابی‌الحدید، سرچشمه تمام علوم و معارف بود و
علم علمای رشته‌های مختلف سرانجام به حضرت امیر ـ علیه‌السلام ـ منتهی می‌شود.
" بَیْنَا أَبُوذَرٍّ قَاعِدٌ مَعَ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ وَ کُنْتُ یَوْمَئِذٍ فِیهِمْ إِذْ طَلَعَ عَلَیْنَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی‌طَالِبٍ ـ علیه‌السلام ـ فَرَمَاهُ أَبُوذَرٍّ بِنَظَرِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی الْقَوْمِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ مَنْ لَکُمْ بِرَجُلٍ مَحَبَّتُهُ تُسَاقِطُ الذُّنُوبَ عَنْ مُحِبِّیهِ کَمَا تُسَاقِطُ الرِّیحُ الْعَاصِفُ الْهَشِیمَ مِنَ الْوَرَقِ عَنِ الشَّجَرِ سَمِعْتُ نَبِیَّکُمْ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ یَقُولُ لَهُ ذَلِکَ قَالُوا مَنْ هُوَ یَا أَبَا ذَرٍّ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ الْمُقْبِلُ إِلَیْکُمْ ابْنُ عَمِّ نَبِیِّکُمْ سَمِعْتُهُ یَقُولُ عَلِیٌّ بَابُ عِلْمِی وَ مُبِینٌ لِأُمَّتِی مَا أُرْسِلْتُ بِهِ مِنْ بَعْدِی".
ابن عباس می‌گوید: رسول خدا فرمود: "وقتی برای مناجات پروردگار حاضر شدم، با من سخن گفت و مناجات نمود، هر چه از خدا یاد گرفتم، به علی ـ علیه‌السلام ـ یاد دادم، پس علی ـ علیه‌السلام ـ بابِ علم من است".
بنابراین
امام علی ـ علیه‌السلام ـ تمام علوم و معارف را از
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرا گرفت و گنجینه علوم و معارف الاهی بود.
آنچه در
نهج‌البلاغه موجود است، گوشه‌هایی از سخنان
امام علی است که سید رضی طبق سلیقه خود آنها را از منابع معتبر روایی گلچین و دسته‌بندی کرده و در مجموعه‌ای به نام
نهج‌البلاغه گردآوری نموده است.
در این مجموعه، اگرچه سلسله سند روایات موجود در آن ذکر نشده است، اما از طرفی، بسیاری از این کلمات، عباراتی برگرفته و دقیقاً در انطباق با مفاهیم قرآنی بوده و از طرف دیگر، بسیاری از این سخنان در منابع اولیه، دارای
سند هستند. در همین راستا، متون
نهج‌البلاغه از سوی دانشمندان بررسی و مستندسازی شده است.
تذکر این نکته شاید خیلی ضروری نباشد که مفاهیم و سخنان بلند
نهج‌البلاغه آنقدر عمیق و پر معناست که
انسان را اولاً، از
سند بی‌نیاز می‌کند؛ ثانیاً، این سخنان در فصاحت،
بلاغت، مطالب و... به حدی عمیق و پر محتواست که صدور آن را از انسانی جز علی ـ علیه‌السلام ـ محال می‌کند.
در این راستا آنچه مهم است مطالبی است که برای زندگی معنوی و مادی انسان مفید و راهگشا باشد که
نهج‌البلاغه نیز این‌گونه است؛ یعنی محتوا و مفاهیم این سخنان است که به گفته دانشمندان، فوق
کلام بشر و دون
کلام خدا ست.
امام خمینی (ره) آن عارف بزرگ، درباره
نهج‌البلاغه می‌گوید:" و اما
کتاب نهج‌البلاغه که نازله
روح او (امام علی) است برای تعلیم و تربیت ما خفتگان در بستر منیت و در
حجاب خودخواهی، ... مجموعه‌ای است دارای ابعادی به اندازه یک انسان و یک
جامعه بزرگ انسانی ... و هرچه جامعه‌ها به وجود آید و دولت‌ها و ملت‌ها متحقق شوند و هر قدر متفکران و فیلسوفان و محققان بیایند و در آن غور کنند و غرق شوند. هان! فیلسوفان و حکمت‌اندوزان بیایند و در جملات خطبه اول این کتاب الاهی به تحقیق بنشینند و افکار بلند‌پایه خود را به کار گیرند و با کمک اصحاب
معرفت و ارباب عرفان این یک جمله کوتاه را به
تفسیر بپردازند و بخواهند به حق وجدان خود را برای درک واقعی آن ارضا کنند، ... تا میدان دید
فرزند وحی را دریافته و به قصور خود و دیگران اعتراف کنند و این است آن جمله: "مع کل شیءٍ لابمقارنةٍ و غیر کل شیءٍ لابمزایلةٍ"؛ او بی‌آنکه در کنار چیزی باشد با هر چیزی هست و در عین دیگر بودن، از هیچ چیز جدا نیست.
۱. در ساحل
نهج‌البلاغه (
نهج‌البلاغه از نگاه اندیشمندان).
پایگاه اسلام کوئست.
