پیشینه دعا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعا،
ائمه،
حضرت آدم،
دعای کمیل،
زیارت عاشورا.
پرسش: دعاهایی که در
مفاتیح الجنان آمده است همچون
دعای توسل، زیارت عاشورا،
دعای عهد، کمیل و...پیدایش آنها در چه زمانی بوده است؟ آیا از زمان آفرینش حضرت آدم (علیه‌السّلام) بوده است؟
پاسخ: دعاهایی که از طریق
معصومین به دست ما رسیده است همراه با هبوط حضرت آدم (علیه‌السّلام) از
بهشت به
زمین خاکی بوده است، آنگاه که از کرده خویش پشیمان گشت و دست به دعا برداشت.
«فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم»
و یا دقیقتر آن است که بگوئیم، همه این دعاها، پیش از خلقت
انسان در
لوح محفوظ بوده است، اما دست رسی عموم مردم به این گونه ادعیه از زمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) بوده است. به عنوان مثال زیارت عاشورا، از
امام محمد باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است، اما در اصل یک کلام قدسی می‌باشد، به این گونه که وقتی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
معراج رفتند در آسمان چهارم، کلمات زیارت عاشورا بر قلب پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) الهام گردید، لیکن از آن رو که هنوز
واقعه عاشورا در روی زمین رخ نداده بود، تا زمان امام محمد باقر (علیه‌السّلام) مخفی ماند و پس از این دوران در دسترس
شیعیان قرار گرفت.
دعا ارزشمندترین عبادت‌ها و از بزرگترین نعمت‌های الهی به بندگانش می‌باشد. به گونه‌ای که جایگاه والایی را در قاموس
قرآن و
احادیث، به خود اختصاص داده است.به عنوان نمونه،
امام سجاد (علیه‌السّلام) در مناجات ذاکرین به خدا عرض کرده است: «و من اعظم النعم علینا جریان ذکرک علی السنتنا و اذنک لنا بدعائک؛ و از بزرگترین نعمت‌های تو بر ما جاری ساختن نام تو بر زبان و اذن تو به دعا کردن با توست.» و یا
امیرالمومنین (علیه‌السّلام) در تفسیر
آیه «صراط الذین انعمت علیهم» می‌فرماید: «منظور از نعمت، نعمت‌های مادی از قبیل خوردنی و پوشیدنی نیست، چرا که خداوند متعال این‌ها را به کافران و فاسقان نیز عطا می‌کند، بلکه منظور از نعمت در این آیه شریفه،
دعا است».
واژه دعا، به معنای درخواست کردن و طلب کردن است. و در
قرآن نیز به همین معنا به کار گرفته شده است: «ادعونی»
از من بخواهید ـ دعا حقیقتی است فطری، به گونه‌ای که هر کس خواه
مسلمان ـ خواه
کافر ـ خواه
انسان و یا- حتی- موجودات دیگر، همگی دست نیاز به سوی وجود بی نیاز دراز می‌کنند.
دعاهایی که از طریق معصومین به دست ما رسیده است همراه با هبوط
حضرت آدم (علیه‌السّلام) از بهشت به زمین خاکی بوده است، آنگاه که از کرده خویش پشیمان گشت و دست به دعا برداشت.
«فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم»
و یا دقیقتر آن است که بگوئیم، همه این دعاها، پیش از خلقت انسان در
لوح محفوظ بوده است، اما دست رسی عموم مردم به این گونه ادعیه از زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) بوده است. به عنوان مثال زیارت عاشورا، از امام محمد باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است، اما در اصل یک
کلام قدسی می‌باشد، به این گونه که وقتی
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
معراج رفتند در آسمان چهارم، کلمات زیارت عاشورا بر قلب پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
الهام گردید، لیکن از آن رو که هنوز واقعه عاشورا در روی زمین رخ نداده بود، تا زمان
امام محمد باقر (علیه‌السّلام) مخفی ماند و پس از این دوران در دسترس شیعیان قرار گرفت.
و یا دعای کمیل از زمان
حضرت خضر (علیه‌السّلام) بوده است و منسوب به آن حضرت است. سپس سینه به سینه به امیرالمومنین (علیه‌السّلام) انتقال یافته و آن حضرت، این دعا را به
کمیل بن زیاد نخعی که از اصحاب نزدیک‌شان بود، تعلیم فرمود.
پس اگر مطلق دعا را در نظر بگیریم از زمان
حضرت آدم بوده و اگر دعاهایی مثل توسل یا
زیارت عاشورا را ملاحظه کنیم بعد از حضرت آدم (علیه‌السّلام) و از
زمان ائمه (علیهم‌السّلام) به دست ما رسیده است.
۱.شرح دعای کمیل، علی زمردیان.
۲.شرح زیارت عاشورا، زهره صفاتی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «پیشینه دعا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۰۵.
