نهج‌البلاغه و علما
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نهج‌البلاغه و علما
کلیدواژه: نهج‌البلاغه، امام علی علیه‌السلام، دانشمندان.
پرسش: آیا از نگاه دانشمندان، [[
نهج‌البلاغه ]] یک منبع دانش اسلامی مورد وثوق، معتبر و قابل اطمینان است؟
پاسخ:
نهج‌البلاغه دریای بی‌کرانی از معارف اسلامی درباره مبدأ و
معاد،
آفرینش،
وحی،
فرشتگان،
جهان مجرد،
عالم ملکوت،
سیاست، تعلیم،
تربیت، عرفان،
اخلاق، فضائل نفسانی،
عدالت،
تقوا، زهد، سیروسلوک،
جهاد، نیایش و ... است.
این
کتاب بزرگ و ارزشمند، گوشه‌های از سخنان
انسان کاملی است که به‌واسطه استعداد ذاتی و توفیقات الاهی و با مراقبت و سعی و تلاش رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تمام علوم را فرا گرفته و به تعبیر ابن ابی‌الحدید، سرچشمه تمام علوم و معارف بود و
علم علمای رشته‌های مختلف سرانجام به حضرت امیر ـ علیه‌السلام ـ منتهی می‌شود.
ابن عباس می‌گوید:
" بَیْنَا أَبُو ذَرٍّ قَاعِدٌ مَعَ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ وَ کُنْتُ یَوْمَئِذٍ فِیهِمْ إِذْ طَلَعَ عَلَیْنَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ـ علیه‌السلام ـ فَرَمَاهُ أَبُو ذَرٍّ بِنَظَرِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی الْقَوْمِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ مَنْ لَکُمْ بِرَجُلٍ مَحَبَّتُهُ تُسَاقِطُ الذُّنُوبَ عَنْ مُحِبِّیهِ کَمَا تُسَاقِطُ الرِّیحُ الْعَاصِفُ الْهَشِیمَ مِنَ الْوَرَقِ عَنِ الشَّجَرِ سَمِعْتُ نَبِیَّکُمْ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ یَقُولُ لَهُ ذَلِکَ قَالُوا مَنْ هُوَ یَا أَبَا ذَرٍّ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ الْمُقْبِلُ إِلَیْکُمْ ابْنُ عَمِّ نَبِیِّکُمْ سَمِعْتُهُ یَقُولُ عَلِیٌّ بَابُ عِلْمِی وَ مُبِینٌ لِأُمَّتِی مَا أُرْسِلْتُ بِهِ مِنْ بَعْدِی".
رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: "وقتی برای
مناجات پروردگار حاضر شدم، با من
سخن گفت و مناجات نمود، هر چه از خدا یاد گرفتم به علی ـ علیه‌السلام ـ یاد دادم، پس
علی ـ علیه‌السلام ـ بابِ
علم من است ...".
بنابراین
امام علی ـ علیه‌السلام ـ تمام علوم و معارف را از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرا گرفت و گنجینه علوم و معارف الاهی بود.آنچه در
نهج‌البلاغه موجود است، گوشه‌هایی از سخنان آن حضرت است که سید رضی طبق سلیقه خود آنها را از منابع معتبر روایی گلچین و دسته‌بندی کرده و در مجموعه‌ای به نام
نهج‌البلاغه جمع‌آوری نموده است.
در این مجموعه، اگرچه سلسله سند روایات موجود در آن ذکر نشده است، اما از طرفی، بسیاری از این کلمات، عباراتی برگرفته و دقیقاً در انطباق با مفاهیم قرآنی بوده و از طرف دیگر، بسیاری از این سخنان در منابع اولیه، دارای سند هستند. در همین راستا، متون
نهج‌البلاغه از سوی دانشمندان بررسی و مستندسازی شده است.
تذکر این نکته شاید خیلی ضروری نباشد که مفاهیم و سخنان بلند
نهج‌البلاغه آن‌قدر عمیق و پر معناست که:
اولاً، انسان را از سند بی‌نیاز می‌کند؛ ثانیاً، این سخنان در فصاحت، بلاغت، مطالب و ... به حدی عمیق و پر محتواست که صدور آن را از انسانی جز علی ـ علیه‌السلام ـ محال می‌کند. در این راستا آنچه مهم است مطالبی است که برای زندگی معنوی و مادی انسان مفید و راهگشا باشد که
نهج‌البلاغه نیز این‌گونه است؛ یعنی محتوا و مفاهیم این سخنان است که به گفته دانشمندان فوق کلام بشر و دون
کلام خدا‌ست.
امام خمینی (ره) آن عارف بزرگ، درباره
نهج‌البلاغه می‌گوید: " و اما
کتاب نهج‌البلاغه که نازله
روح او (امام علی) است برای تعلیم و
تربیت ما خفتگان در بستر منیت و در
حجاب خودخواهی، ... مجموعه‌ای است دارای ابعادی به اندازه یک انسان و یک
جامعه بزرگ انسانی ... و هرچه جامعه‌ها به‌وجود آید و دولت‌ها و ملت‌ها متحقق شوند و هرقدر متفکران و فیلسوفان و محققان بیایند و در آن غور کنند و غرق شوند. هان! فیلسوفان و حکمت اندوزان بیایند و در جملات خطبه اول این کتاب الاهی به تحقیق بنشینند و افکار بلندپایه خود را به کار گیرند و با کمک
اصحاب معرفت و ارباب عرفان این یک جمله کوتاه را به
تفسیر بپردازند و بخواهند به
حق وجدان خود را برای درک واقعی آن ارضا کنند، ... تا میدان دید فرزند
وحی را دریافته و به قصور خود و دیگران اعتراف کنند؛ و این است آن جمله: "مع کل شیءٍ لابمقارنةٍ و غیر کل شیءٍ لابمزایلةٍ"؛ او بی‌آن‌که در کنار چیزی باشد با هر چیزی هست و در عین دیگر بودن، از هیچ چیز جدا نیست.
در ساحل نهج‌البلاغه (نهج‌البلاغه از نگاه اندیشمندان).
پایگاه اسلام کوئست.
