فاروق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فاروق، صدیق،
امام علی علیه‌السلام، احادیث جعلی.
پرسش: فاروق و صدیق به چه معناست و از چه زمانی رایج شده است؟
پاسخ: براساس باور شیعه، لقب فاروق و صدّیق از القابی است که رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای علی ـ علیه‌السلام ـ ذکر کرده، و فاروق از ریشه "فرق" به معنای جداکننده بین
حق و
باطل است و صدیق صیغه مبالغه از "صدق" به‌معنای بسیار راستگو می‌باشد. البته عده‌ای از اهل تسنن "بنا به استناد روایاتی به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله"، این القاب را برای
عمر و
ابوبکر ذکر کرده‌اند که به عقیده
امامیه این
احادیث ساختگی بوده و مورد پذیرش نیست.
پیش از ورود به پاسخ، یادآوری این نکته ضروری است، روایاتی که از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره
حضرت علی علیه‌السلام نقل شده، بسیار فراوان است و طبق گفته ابن ابی‌الحدید معتزلی: اسبابی که
دشمنان به‌وسیله آن خواستند
نور فضایل آن حضرت را خاموش کنند،
خداوند همان را علتی برای انتشار آوازه‌اش در شرق و غرب
عالم قرار داد.
مخالفان
علی علیه‌السلام زمانی که نتوانستند از نشر
فضایل حضرت جلوگیری کنند، درصدد چاره دیگر بر آمدند و با ساختن
احادیث جعلی تصمیم گرفتند که اذهان را از ایشان منصرف کنند که این کار دو نتیجه اساسی برای آنها در بر داشت: اول، کم اهمیت جلوه دادن مناقب و فضایلی که از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ درباره
امام علی علیه‌السلام رسیده است، با القای این معنا که این فضایل از مختصات ایشان نبوده؛ بلکه درباره دیگران نیز بیان شده است. دوم،
شخصیت موازی و همگون ساختن، در قبال آن حضرت است.
در روایات متعدد از امامیه و
اهل سنت، لقب فاروق (جداکننده
حق از
باطل) و صدّیق (راستگو) از القاب امام علی ـ علیه‌السلام ـ شمرده شده است.
در آغاز به تعدادی از روایات که از طریق امامیه در این زمینه رسیده است، اشاره می‌کنیم و سپس به بررسی
روایات اهل سنت می‌پردازیم:
امام علی ـ علیه‌السلام ـ در فرازی از حدیثی طولانی که بعد از جریان
سقیفه ایراد کرده‌اند، فرمودند: من راستگوی بزرگ و فرق‌گذارنده بین حق و باطل هستم... .
هم‌چنین فرمود: من بنده
خدا و برادر رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هستم، منم صدیق اکبر و هر کس پس از من مدعی این مقام شود، دروغ‌گو و بهتان‌زننده است، من پیش از این‌که مردم
نماز بخوانند، مدت هفت سال با حضرت رسول
نماز می‌خواندم.
از
ابوذر غفاری (رحمة‌الله‌علیه) روایت شده است که وی گفت: از پیغمبر شنیدم درباره علی بن ابی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمود: ای علی! تو اولین کسی هستی که به من
ایمان آوردی و اولین فردی خواهی بود که در
روز قیامت با من
مصافحه می‌کنی و تویی بزرگ‌ترین راست‌گویان، و تویی فاروق، که بین حق و باطل را از هم جدا می‌کنی، و تو پیشوای اهل ایمانی و... .
اکنون به بررسی
روایات اهل سنت می‌پردازیم:
عقیلی از
دانشمندان اهل سنت از
علی علیه‌السلام نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: من بنده خدا و برادر
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله هستم، منم صدیق اکبر و هر‌کس پس از من مدعی این مقام شود، دروغ‌گو و بهتان‌زننده است.
البته عده‌ای از اهل تسنن "با استناد به روایاتی از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله"، این القاب را برای
عمر و
ابوبکر ذکر کرده‌اند که به عقیده امامیه این
احادیث ساختگی بوده و مورد پذیرش نیست.
علامه امینی در کتاب
الغدیر می‌گوید: از جمله احادیث ساختگی که به عبدالله فرزند عمر نسبت می‌دهند، این حدیث است ـ که ذهبی و نیز
سیوطی در
تاریخ الخلفاء ثبت کرده‌اند ـ:پسر عمر می‌گوید: «ابوبکر را به درستی
صدیق خوانده‌اید. عمر را به درستی فاروق نامیده‌اید که چون تیر آهنی است.
علامه امینی بعد از نقل این
روایت و ساختگی بودن آن، روایات جعلی دیگری از او نقل کرده، سپس به نقد آن می‌پردازد.
در
حدیث دیگری از
ابن عباس نقل شده است: هیچ درختی در
بهشت نیست، مگر روی برگ‌های آن نوشته شده "لا إله إلّا اللَّه، محمد رسول اللَّه، أبو‌بکر الصدّیق، عمر الفاروق، عثمان ذوالنورین" هیچ خدایی نیست جز خدای یگانه،
محمد رسول خداست، ابوبکر راستگو است، عمر فاروق است، و
عثمان صاحب دو
نور است.
علامه امینی می‌فرماید: این
حدیث از جعلیات
علی بن جمیل رقی است و از طرق مختلف از کتب عامه کذاب بودن او به اثبات رسیده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فاروق»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۰۳.
