عَلَم در کربلا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عَلَم،
پرچم،
کربلا،
روز عاشورا.
پرسش: جریان عَلَم در واقعه کربلا چیست؟ آیا عَلَم‌های امروزی بیانگر همان عَلَم‌های واقعه کربلا است؟
پاسخ: در جنگ‌های زمان صدر
اسلام و حتی قبل از آن معمولاً از عَلَم (یا رایة) استفاده می‌شده و این عَلَم در حقیقت همان چیزی بوده است که ما آن را امروزه پرچم می‌گوییم.
معمولاً در جنگ‌ها علم (پرچم) را به دست شجاع‌ترین و جنگجوترین افراد می‌دادند و تا زمانی که پرچم در میان
سپاه برفراز بود و روی زمین نیفتاده بود، سپاهیان انسجام داشتند؛ در حدیثی که از
امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است، به همین مطلب اشاره شده است.
حضرت می‌فرماید: «همیشه پرچم جنگ را به دست مردان
شجاع و غیرتمند بسپارید؛ زیرا مردان با استقامتند که پرچم را تنها نگذارند و آن را رها نسازند... »
سیدحسین معتمدی می‌نویسد: «سابقه عَلَم بسیار طولانی و قدیمی است و در اسلام و قبل از اسلام در بین کشورها و شهرها و جمعیت‌ها مرسوم بوده است.»
در روز
عاشورا و در
واقعه کربلا در سال ۶۱ ه نیز قطعاً از عَلَم استفاده شده است و آن علم به بعضی از اشکالی که امروزه مرسوم می‌باشد، نبوده است، «
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ روز عاشورا پرچم جنگ را به دست برادرش
حضرت عباس ـ علیه‌السلام ـ سپرد.»
«و زمانی که حضرت
عباس ـ علیه‌السلام ـ خدمت امام آمد و از او اذن میدان طلبید، امام ـ علیه‌السلام ـ گریست و ابتدا اجازه نداد و فرمود: تو
علمدار من هستی؛ اگر تو به
شهادت نایل شوی، سپاه من از هم می‌پاشد.»
اما در رابطه با علم‌های امروزی، یکی از نظرات افراطی این است که این علم‌ها و سایر آلات و وسایلی که در
عزاداری استفاده می‌شود، همه آنها از
اروپا و از
مسیحیت وارد ایران شده‌اند. و درحقیقت اینها تقلیدی هستند از مراسم‌های
مسیحیان در شهادت
حضرت مسیح علیه‌السلام. طبق این نظریه زنجیرزنی، تیغ‌زنی،
موزیک و سنج‌زنی،
مصیبت‌خوانی و
نوحه‌سرایی از مسیحیت گرفته شده است که ایراداتی نیز به آن وارد است.
برخی دیگر قائلند که این «علم‌ها» نماد «سرو» هستند و سرو درختی است که تسلیم روند طبیعی گیاهان نمی‌شود. و حتی در زمستان هم سرسبز است؛ یعنی همواره زنده است. درست همانند شهید که نمی‌میرد، و همواره زنده است. البته یک مطلب که تقریباً همه در آن اتفاق نظر دارند، این است که سابقه این علم‌های جدید خیلی طولانی نیست.
اما در مقابل این نظریه، نظر دیگری وجود دارد که بسیار ضعیف است و درصدد انحراف اذهان عمومی است که می‌گوید: «... شکل و شمایل ظاهری «علم‌ها» به
صلیب مسیحیان راه می‌برد (شبیه است). و به همین دلیل عجب نیست اگر کسانی به
خطا بر این باور باشند که پدید آمدن علم‌ها نتیجه
تقلی د
شیعیان از صلیب‌هایی است که مسیحیان در هنگام تظاهرات دینی در پیش دسته‌های خود راه می‌برند.»
نویسنده این مقاله می‌نویسد: «علم‌ها بی‌کم‌و‌کاست سمبل و نماد «درخت سرو» است. زبانه‌های بلند علم‌ها چه از نظر شکل و چه از نظر نوع اهتزاز دقیقاً یاد‌آور درخت سرو هستند شما می‌توانید به نقش برجسته درخت سرو در پایین زبانه‌های علم‌ها نگاه کنید، سرو درختی است که
تسلیم زادمردی ادواری گیاهان نمی‌شود و همواره زنده می‌ماند. درست همانند
شهید که نمی‌میرد و همواره زنده است.»
سابقه علم‌های امروزی سابقه‌ای خیلی طولانی نیست. حتی کسانی که قائلند این علم‌ها نماد سرو هستند، به این مطلب معترفند.
در نظریه اول نوعی
افراط مشاهده می‌شود؛ چراکه این نظریه حتی مصیبت‌خوانی را هم تقلید از مسیحیان اروپایی معرفی می‌کند که تمایز این دو نشان از یاوه بودن این نظریه دارد؛ درحالی‌که ما معتقدیم مصیبت‌خوانی برای
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ از زمان
رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ شروع شده است.
برخی قائلند کنار گذاشتن این‌گونه علمات و تنها استفاده از
پرچم مناسب‌تر و معقول‌تر است. در این رابطه سیدحسین معتمدی می‌نویسد: «صاحبان عِلم و ادراک را اعتقاد بر این است که کنار گذاردن علمات و به‌جای آن، پرچم‌های سیاه و قرمز و سبز حسینی را برداشتن، کاری بهتر و معقول‌تر و مناسب‌تر می‌باشد.»
علی‌رغم اين نظريه‌ها
سنت مردم در عزاداری‌ها در طول
تاریخ ثابت كرده است تا عملی ممدوح و مورد تأييد
علما نباشد وارد عزاداری نمی‌شد. و بيان چنين ريشه‌هايی برای علم‌های امروزی فقط برای سست كردن مردم نسبت به
عزاداری حسینی می‌باشد.
سایت اندیشه قم
