علت سفر امام رضا به ایران بدون اهل بیت خود
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام رضا،
ایران،
مرو،
مامون.
پرسش: چرا حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) با ورودش به ایران خواهران و... را با خود نیاوردند؟
پاسخ اجمالی: در دوران
عباسیان خاندان علی (علیه‌السّلام) مورد
ظلم و ستم‌های فراوان قرار گرفته بودند. در زمان مامون هم وجود نابسامانی‌های مختلف و نگرانی از انقلاب‌های پیاپی
علویان وی را بر آن داشت تا راهکارهای سیاسی لازم را پیاده کند. وی خود را از دوستداران
علی (علیه‌السّلام) و فرزندان وی معرفی نمود و در این راستا نقشه ولیعهدی امام رضا (علیه‌السّلام) را طرح کرد و مامورانی را به دنبال امام، برای انتقال ایشان به ایران فرستاد و ایشان را به زور به مرو بردند. با آنکه مامون تقاضا کرده بود امام (علیه‌السّلام) با اهل بیت خویش به سمت مرو رهسپار شود تا مایه تایید حکومت او باشد، حضرت (علیه‌السّلام) کسی را با خود نبرد که این امر به خاطر اطلاع آن حضرت از آینده این سفر بود. اهداف مامون از آوردن حضرت به ایران، سیاسی بود که تحت نظر بودن حضرت و خاموش شدن
شورش‌های علویان و
شیعیان از جمله آنها بود که همراه بودن خانواده امام هرگز در صلاح نبود؛ لذا حضرت تنها به ایران تشریف آوردند تا هدف مامون محقق نشده و خانواده اش تحت نظر او نباشند.
با ظهور دین مبین
اسلام چراغ روشنی‌بخش و هدایت‌کننده‌ای برای بشریت به ارمغان آمد، اما حفظ و
حراست از ارزش‌ها و فرهنگ ارزشی این دین در اجتماع و سپردن آن به نسل‌های بعدی اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت که هر یک از
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) با شناخت دقیق از طبیعت اجتماع و ماهیت قدرت حاکم، همواره به انجام این امر پرداخته‌اند.
در این مسیر موانع بزرگی پیش روی این هدف متعالی بوجود آمد و قصد انحراف مسیر را داشت از آن جمله تبدیل
حکومت الهی و مردمی به نظام
استبدادی و سلطنتی بود که توسط
امویان و عباسیان و.... رخ می‌داد که در آن مخالفت با سیره و
سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هتک حرمت مقدسات، زندانی کردن و کشتن فرزندان پیامبر به چشم می‌خورد. در این میان هر یک از امامان (علیهم‌السّلام) به شیوه‌ای خاص به مقابله و مبارزه با این تهدیدات می‌پرداختند.
در دوران سیاه عباسیان خاندان علی (علیه‌السّلام) مورد ظلم و ستم‌های فراوان قرار گرفته بودند. به طوری که
هارون در زمان
امام موسی کاظم (علیه‌السّلام) سوگند خورده بود خاندان علی (علیه‌السّلام) و پیروان آنها را از ریشه برکند.
او می‌گفت: تا کی خاندان و فرزندان
ابوطالب را تحمل کنم؟ به خدا سوگند خودشان و هم شیعیان‌شان را می‌کشم. کارگزاران او در راستای مبارزه با تشیع،
مرقد امام حسین (علیه‌السّلام) را نابود کردند و زمین
کربلا را شخم زدند. و حتی خواستند
شهادت امام کاظم (علیه‌السّلام) را به صورت
مرگ طبیعی جلوه دهند که موفق نشدند، و فتنه آنان آشکار گردید.
پس از شهادت امام هفتم، هارون تصمیم گرفت از فشار حکومت علیه امام رضا (علیه‌السّلام) بکاهد، هارون در جواب کسانی که درباره امام رضا (علیه‌السّلام) بدگویی می‌کردند گفت: آیا آنچه با پدرش کردیم کافی نیست؟
می‌خواهید یکباره
شمشیر بردارم و همه علویان را بکشم.
در زمان مامون هم وجود نابسامانی‌های مختلف و نگرانی از انقلاب‌های پیاپی علویان وی را بر آن داشت تا راهکارهای سیاسی لازم را پیاده کند. وی بر آن شد تا سیاست چند جانبه حل مشکلات را عملی سازد.
چون دست‌یابی به اهداف با شدت عمل ممکن نبود مامون، طرحی نو اجرا کرد و خود را از دوستداران علی (علیه‌السّلام) و فرزندان وی معرفی نمود و در این راستا نقشه ولیعهدی امام رضا (علیه‌السّلام) را طرح کرد. البته کار انتخاب ولیعهدی امام رضا (علیه‌السّلام) از سوی مامون با تهدید عباسیان به قتل مامون همراه بود. هر چند مامون در پی بهره‌گیری سیاسی از امام (علیه‌السّلام) بود ولی با تدبیر امام (علیه‌السّلام) در این کار شکست خورد. از جمله نکات برجسته تدبیر حضرت، عبارت بود از سرباز زدن امام (علیه‌السّلام) از آمدن به
خراسان در برابر مامون.
زیرا نفس این عمل می‌توانست برای مامون یک پیروزی به شمار آید.
امام تا آنجا مخالفت کرد که
رجاء بن ابی‌ضحاک فرستاده مامون ناگزیر شد امام (علیه‌السّلام) را به زور به مرو ببرد.
با آنکه مامون تقاضا کرده بود امام (علیه‌السّلام) با اهل بیت خویش به سمت مرو رهسپار شود تا مایه تایید حکومت او باشد، حضرت (علیه‌السّلام) کسی را با خود نبرد بلکه تنها فرزندش را نیز در
مدینه گذاشت و این امر به خاطر اطلاع آن حضرت از آینده این سفر بود. مؤید این امر وداع امام (علیه‌السّلام) با
قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و طرز خروج حضرت از مدینه بود که همه دریافتند ناگزیر و بالاجبار پای در راه
سفر نهاده است و
امنیت و
آرامش و برگشتی وجود ندارد.
بنابراین چون آمدن حضرت به ایران به اختیار خود نبود و تحت‌الحفظ توسط ماموران مامون به ایران آمدند به جز برخی از غلامانش مثل اباصلت هیچ کس از خاندان حضرت به ایران نیامد. اهداف مامون از آوردن حضرت به ایران، سیاسی بود که تحت نظر بودن حضرت و خاموش شدن شورش‌های علویان و شیعیان از جمله آنها بود که همراه بودن خانواده امام هرگز در صلاح نبود؛ لذا حضرت تنها به ایران تشریف آوردندتا هدف مامون محقق نشده و خانواده اش تحت نظر او نباشند.
۱. رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران.
۲. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان .
۳. عباس قمی، منتهی الامال .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "چرا حضرت امام رضا علیه السّلام با ورودش به ایران خواهران و... را با خود نیاوردند؟"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۰۳.
