عذاب غیر مسلمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دین اسلام، غیر مسلمان، عذاب الهی، اسلام، قاعده قبح عقاب بلا بیان.
پرسش: آیا کسانی که در یک سرزمینی غیر مسلمان به دنیا می‌آیند و تا آخر عمر چیزی به گوش آنها نمی‌رسد و غیر مسلمان از دنیا می‌روند، مورد عذاب خداوند واقع می‌شوند؟
پاسخ: دین خداوند یکی است و آن خواست
خداوند در اعتقادات و
عمل است و این دین همان
اسلام است و اسلام نیز به تسلیم در برابر خواست خداوند تعریف شده است. پس
مسلمان کسی است که تسلیم خواست خداوند است و
کافر کسی است که
حق را فهمیده؛ اما به خاطر عناد و روحیه
لجبازی، آن را نپذیرفته است.
هم‌چنین خداوند افرادی را که حقیقت را یافته‌اند، اما از روی عناد و لجبازی از آن روی برتافته‌اند، مورد عذاب ابدی قرار می‌دهد؛ اما کسانی را که به دنبال حقیقت بوده‌اند، ولی به
حقیقت نرسیده‌اند، هرگز عذاب نمی‌کند. حال اگر به شخصی، دین حقیقی و خواست خداوند که همان دستورات و سخنان آخرین پیامبر
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است نرسیده باشد، مانند این است که برای او رسولی فرستاده نشده و بدین جهت اصولیین قاعده‌ای دارند به نام «
قبح عقاب بلا بیان» و می‌گویند تا خدای متعال حقیقتی را برای بنده‌ای
آشکار نکرده باشد، زشت است که او را
عذاب کند.
قرآن چنین می‌فرماید: «دینی به جز اسلام پذیرفته نیست و اگر کسی به جز آن دینی را برگزیند، از او قبول نخواهد شد و در
آخرت از زیان‌کاران خواهد بود».
در نگاه نخست چنین به نظر می‌آید که تنها افراد مسلمان اهل نجات‌اند و غیر مسلمانان (
اهل کتاب و غیر اهل کتاب) زیان‌کارند و در آخرت معذب خواهند بود.
اما چنین
قضاوت کمی عجولانه است و مناسب است به منظور روشن شدن موضوع مطالب چند مورد تحلیل و دقت قرار گیرد.
۱. دین چیست و اسلام چه دینی است که مورد قبول خداوند است؟
۲.مسلمان کیست و کافر کدام است؟
۳. زیان‌کاران و اهل عذاب چه کسانی هستند؟
هر چند از دین تعریف‌های گوناگونی شده است، اما شاید بتوان دین را چنین تعریف کرد:
«مجموع اعتقادات درباره
حقیقت انسان و
جهان و مقررات مناسب با آن‌که در مسیر
زندگی مورد
عمل قرار گیرد».
براساس این تعریف، هر کسی را می‌توان دارای
دین دانست؛ اما برای اینکه انسان‌ها در زندگی دچار گمراهی نشوند، خداوند از طریق
پیامبران دین خود را عرضه کرد و اعتقادات صحیح و روش زندگی متناسب با آن اعتقادات را به انسان‌ها نشان داد و مخالفین دین خود را وعده
عذاب داد. لذا دین خداوند یکی است و آن خواست خداوند در اعتقادات و عمل است و این دین همان اسلام است و اسلام نیز به تسلیم در برابر خواست خداوند تعریف شده است.
و قرآن نیز می‌فرماید: «دین چه کس بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است».
و بدین جهت خداوند، حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) را
مسلمان نامید؛
چراکه
حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) تسلیم خداوند بود
و در این جهت، هیچ تفاوتی بین
انبیای الهی نیست و به همین خاطر، مأموریم به آنها
ایمان بیاوریم.
اما از آنجا که آخرین خواست خداوند و به بیانی دیگر، آخرین دین خداوند از طریق آخرین پیامبرش بیان شد، لذا دینی که
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عرضه کرد، به عنوان
دین اسلام شناخته شد و این
دین را خداوند دین جهانی و ابدی قرار داد و تنها این دین مورد قبول خداوند است.
مطلب دوم اینکه آیا آنهایی که این دین را نپذیرفته‌اند، کافرند؟ و اصولاً ملاک اسلام و کفر چیست؟
چنانچه بیان کردیم اسلام به معنای
تسلیم است و در مقابل آن کفر قرار دارد که به معنای عناد و
لجبازی و سرپیچی از حق است.
در
روایت چنین آمده است که «هر آنچه نتیجه
اقرار و تسلیم و
روح پذیرش حقیقت باشد،
ایمان است و هر آنچه نتیجه روح عناد و سرپیچی از حقیقت باشد، کفر است».
بدین دلیل قرآن
شیطان را با آن همه
عبادت کافر می‌نامد؛ چراکه شیطان در برابر خواست خداوند سرکشی و
طغیان کرد
و قرآن به هر کسی که از او پیروی کند، وعده
جهنم داده است.
پس مسلمان کسی است که تسلیم خواست خداوند است و کافر کسی است که حق را فهمیده؛ اما به خاطر عناد و روحیه لجبازی آن را نپذیرفته است.
با توجه به مطالب فوق که زمینه پاسخ را فراهم ساخت، در جواب می‌گوییم خداوند افرادی را که حقیقت را یافته‌اند، اما از روی عناد و لجبازی از آن روی برتافته‌اند، مورد عذاب ابدی قرار می‌دهد.
اما کسانی را که به دنبال حقیقت بوده‌اند، ولی به حقیقت نرسیده‌اند، هرگز
عذاب نمی‌کند، در این باره
قرآن می‌فرماید: «ما تا پیامبری برنینگیزیم، به عذاب نمی‌پردازیم».
حال اگر به شخصی، دین حقیقی و خواست خداوند که همان دستورات و سخنان آخرین
پیامبر حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است نرسیده باشد، مانند این است که برای او رسولی فرستاده نشده و بدین جهت اصولیین قاعده‌ای دارند به نام «
قبح عقاب بلا بیان» و می‌گویند تا خدای متعال حقیقتی را برای بنده‌ای
آشکار نکرده باشد، زشت است که او را عذاب کند.
استاد
شهید مرتضی مطهری (رحمة‌الله‌علیه) می‌گوید: «اگر کسی دارای صفت تسلیم باشد و به عللی حقیقت اسلام بر او مکتوم مانده باشد و او در این باره بی‌تقصیر باشد، هرگز خداوند او را معذب نمی‌سازد و او اهل نجات از
دوزخ است».
اگر شخصی
مسلمان نباشد، به این معنی که دین آخرین پیامبر را نداشته باشد، اما روح تسلیم و
قلب سلیم داشته باشد و در پذیرش حق، هیچ عناد و لجبازی نداشته باشد و تنها به این دلیل مسلمان نیست که حقیقت اسلام به او نرسیده و اگر اسلام (آخرین دین خداوند) را می‌شناخت، بی‌درنگ آن را قبول می‌کرد، چنین شخصی مورد عذاب خداوند قرار نمی‌گیرد.
برای حسن ختام و در تأیید سخنان قبل، قسمتی از دعای کمیل را در اینجا بیان می‌کنیم:
«پس به حتم
یقین دارم که اگر حکم به عذاب منکرانت و فرمان به باقی نگاه داشتن دشمنانت در آتش نداده بودی، حتماً دوزخ را یک‌سره سرد و بی‌زیان می‌کردی و هیچ‌کس در آنجا منزل و مقام نمی‌داشت، لیکن ـ ای اسمای سراسر همه پاک! ـ تو خود سوگند خورده‌ای که جهنم را از کافران جن و انس پُر سازی و دشمنان را همواره در آن نگه داری».
۱. کتاب عدل الهی شهید مطهری، عمل خیر از غیر مسلمان.
۲. تفسیر المیزان ذیل آیه ۱۰۰-۹۵ سوره نساء.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عذاب غیر مسلمان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۵/۱۲.
