قلب سلیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قلب،
قرآن.
پرسش: منظور از قلب سلیم چیست؟
واژه سلیم از "سلم" و "سلامت" به معنای دور بودن از آفات ظاهری و باطنی است.
اما مفهوم قلب سلیم یعنی قلبی که از هر گونه بیماری و انحراف اخلاقی و اعتقادی دور باشد.
خداوند در آیات سوره شعرا می‌فرماید: در آن روز (
قیامت) هیچ‌یک از منافع و لذت‌های دنیوی از جمله اموال و اولاد، سودی برای
انسان ندارند و نمی‌توانند هیچ کمکی برای نجات و رهایی آدمی از عذاب‌ها و شدائد قیامت، بکنند. فقط یک چیز درآن جا ارزش‌مند و سود‌مند است و آن قلب سلیم و سالم است؛ قلبی پاک و خالص از هرگونه
شرک و
نفاق و
طمع و
حرص، قلبی که هیچ تعلق خاطر و دلبستگی به دنیا و اعتباریات و لذت‌های زود گذر آن نداشته باشد.
علامه طباطبایی در این مورد می‌فرماید: مراد از قلب سلیم، آن قلبی است که از هر چیزی که مضر به
تصدیق و
ایمان به خدای سبحان است خالی باشد، از قبیل
شرک جلی و
خفی، اخلاق زشت و
آثار گناه و هرگونه تعلقی که به غیر خدا باشد و انسان جذب آن شود و باعث شود که صفات توجه به سوی خدا مختل گردد.
مگر نه این است که
قرآن درباره منافقان در
سوره بقره آیه ۱۰ می‌گوید: «فی قلوبهم مرض فزادهم اللّه مرضاً؛
در دلهای آنان یک نوع بیماری است و بر اثر لجاجت شان خدا بر این بیماری می‌افزاید.»
جالب‌ترین تفسیر برای "قلب سلیم" را
امام صادق (علیه‌السلام) بیان فرمود، آن جا که می‌فرماید: "الْقَلْبُ السَّلِیمُ الَّذِی یلْقَی رَبَّهُ وَ لَیسَ فِیهِ أَحَدٌ سِوَاهُ"؛
قلب سلیم قلبی است که
خدا را ملاقات کند، در حالی که هیچ کس جز او در آن نباشد.»
نیز در
روایت دیگری از همان امام همام (علیه‌السلام) آمده است: «صاحِبُ النِّیةِ الصّادِقَةِ صاحِبُ الْقَلْبِ السَّلِیمِ، لِأَنَّ سَلامَةُ الْقَلْبِ مِنْ هَواجِسِ الْمَحْذُوراتِ بِتَخْلِیصِ النِّیةَ لِلّهِ فِی الاُمُورِ کُلِّها"؛
کسی که
نیت صادقی دارد، صاحب قلب سلیم است؛ چرا که سلامت قلب از
شرک و
شک،
نیت را در همه چیز خالص می‌کند.» بنابراین، امام صادق (علیه‌السلام)، صاحبان نیت پاک و خالص را، صاحب قلب سلیم می داند.
در چند حدیث پر معنی قلب سلیم به خوبی معرفی شده: در حدیثی از امام صادق (علیه‌السّلام) در ذیل آیه مورد بحث می‌خوانیم:
«و کل قلب فیه شرک او شک فهو ساقط؛
هر قلبی که در آن شرک و شکی است آن قلب سقوط می‌کند و بی‌ارزش است.»
از سوئی دیگر می‌دانیم علائق شدید مادّی، و
دنیا‌پرستی انسان را به هر انحراف و گناهی می‌کشاند، چرا که «حبّ الدنیا راس کل خطیئه؛
عشق به دنیا سرچشمه هر گناهی است.» و لذا قلب سلیم، قلبی است که خالی از «
حب دنیا» باشد، همان‌گونه که امام صادق (علیه‌السّلام) در حدیث دیگری در ذیل همین آیه فرمود: «هو القلب الّذی سلم من حب الدنیا؛
این قلبی است که از عشق دنیا سالم باشد.»
با توجّه به آیه ۱۹۷ سوره بقره «و تزودوا فان خیر الزاد التقوی؛
توشه بر بگیرید که بهترین توشه برای آن جهان پرهیزگاری است.» روشن می‌شود که قلب سلیم قلبی است که بر اثر سلامت سرچشمه تقوای الهی گردد.
خلاصه این‌که قلب سلیم، قلبی است که جز
خدا در آن نباشد، آن‌گونه که امام صادق (علیه‌السّلام) در پاسخ سؤالی پیرامون این آیه فرمود: «القلب السلیم الذی یلاقی ربه و لیس فیه احد سواه»
قلب سلیم، قلبی است که خدا را ملاقات کند در حالی که غیر از او در آن نباشد.
یکی از واژه های
قرآن کریم "قلب سلیم" است که بسیار زیبا و با محتوا است.درباره اهمیت قلب سلیم همین بس که قرآن مجید آن را تنها سرمایه نجات
روز قیامت شمرده، چنان‌که در
سوره شعراء می‌خوانیم: «یوْمَ لا ینْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ• إِلاَّ مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ؛
روزی که نه مال سود می‌دهد و نه فرزندان، مگر آن کس که با قلبی رسته از شرک نزد خدا بیاید.»
مفسران قرآن نیز برای "قلب سلیم" تفسیرهای متعددی بیان کرده‌اند که هر کدام به یکی از ابعاد این مسئله اشاره دارد:
۱. قلب سلیم، قلبی است که پاک از شرک باشد.
۲. قلبی است که خالص از معاصی و
کینه و
نفاق باشد.
۳. قلبی، که از عشق دنیا تهی باشد که حب دنیا سرچشمه همه خطاها است.
۴. قلبی، که جز خدا در آن نباشد!
همان‌گونه که بیان شد، "سلیم" از ماده "سلامت" است، و هنگامی که سلامت به طور مطلق مطرح می شود، سلامتی از هرگونه بیماری اخلاقی و اعتقادی را شامل می‌شود.
بنابراین، صاحب قلب سلیم در این دنیا نیز قلبش از امور غیر خدایی خالی است؛ چراکه اموری؛ نظیر
هوای نفس،
قدرت طلبی،
زیاده خواهی، ناهنجاری‌های اخلاقی و... هیچ‌گونه تناسبی با قلب سلیم ندارد.
خلاصه این که قلب سلیم قلبی است که جمیع وابستگی‌های غیر خدایی را از خود دور ساخته و در دنیا کانون توجه و تمرکز خود را بر خدای تبارک و تعالی قرار داده است، آن‌گونه که در
دعا می‌خوانیم: «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک؛
خدایا کمال بریدن و گسستن به سوی خودت را به من عطا فرما.»
قلب سلیم، آیة الله شهید سید عبدالحسین دستغیب شیرازی.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «قلب سلیم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲۴. سایت‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قلب سلیم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۶.
