عالم آخرت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:کیفیت عالم آخرت چگونه است؟
پاسخ:
اصل وجود
بهشت و
جهنّم را می توان با دلایل عقلی و فلسفی اثبات نمود امّا چگونگی آنها فراتر از
ادراک عقل است چرا که عقل تنها امور کلّی را اثبات می کند نه جزئیّات را.
نعمتهای بهشت و جهنّم نیز در آنچه حضرت عالی بیان فرموده اید(
شراب طهور و
حور العین) خلاصه نمی شوند. آنچه حضرت عالی بیان فرموده اید نازلترین نعمتهای بهشتی است که برای
بشر عادی قابل
فهم است. اینکه
خداوند متعال در
قرآن کریم از این امور به فراوانی یاد می کند از آن جهت است که اوّلاً بهشت اکثر
مردم در همین حدّ است و اکثر مردم با همین وعده ها
انگیزه عمل پیدا می کنند و ثانیاً اکثر مردم توان فهم مافوق این نعمتها را ندارند لذا خداوند متعال نعمتهای دیگر را یا نگفته است یا در پرده گفته است تا اهلش آن را دریابند.حتّی خود این امور را هم وقتی از نزدیک مشاهده نمودند خواهند یافت که تصور درستی از آنها نداشته اند. خداوند متعال در قرآن کریم خواسته است با این تعابیر آشنا برای بشر، از حقایقی پرده بردارد که بشر هیچگاه آنها را ندیده و نامی برای آنها انتخاب نکرده است. نعمتهای بهشتی را یا باید رفت و دید یا باید
چشم آخرت بین یافت و از همین جا مشاهده نمود. به قول معروف شنیدن کی بود مانند دیدن.
ما انسانهای عادی نسبت به فهم
معانی حقیقی این الفاظ مانند نابینای مادر زادی هستیم که چهره ای زیبا یا میوه ای خوش رنگ یا خورشیدی تابان را برای او توصیف می کنند. این نابینای مادرزاد چنین نیست که چیزی از این الفاظ نفهمد امّا فهم او کجا و فهم خود آن توصیف کننده کجا. نابینای مادر زاد، با لمس نمودن می تواند شکل سیب را دریابد امّا هر چه کند نمی تواند رنگ زیبای آن را ادراک کند. امّا اگر این نابینای مادرزاد درمان شود و چشمانش گشوده گردد از راه همان توصیفاتی که قبلاً برایش شده است خواهد توانست اشیاء اطرافش را بشناسد. او به محض این که خورشید را ببیند می فهمد که آن خورشید است و به محض اینکه چشمش به درخت بیفتد خواهد فهمید که سبز چگونه رنگی است. در عین حال خواهد فهمید که تفاوت فاحشی بین فهم فعلی او با فهم قبلی اش وجود دارد.
نعمتهای آخرت نیز نسبت به ما چنین هستند ولی
انبیاء و
ائمه و
اولیای الهی حقیقت این امور را مشاهده می کنند. بنا بر این، به صرف شنیدن کلماتی چون عسل و شیر و خمر و نهر آب و امثال آن نباید آنها را با همین امور دنیایی
قیاس نمود. این امور دنیایی تنها سایه ای از آن حقایقند که ما نابینایان می توانیم آنها را حس کنیم. لذا خواصّی که در روایات برای نعمتهای بهشتی شمرده شده اند با مشابه های دنیایی آنها بسیار متفاوتند. برای مثال در
روایات اهل بیت (ع) ذکر شده که هر میوه بهشتی واجد تمام لذائذ
عالم است لکن یک طعم در آن بر دیگر طعمها غلبه دارد. از دیگر خصوصیّات این نعمتها این است که استفاده از آنها موجب افزایش
معرفت به
خدا می شود، به عبارت دیگر این نعمتها از سنخ معرفتند.عسل مرتبه ای از معرفت است که مزاج هر کسی طاقت آن را ندارد همانطور که عسل
دنیا را هر کسی نمی تواند به صورت خالص تناول نماید از اینرو آن را با خامه یا کره و امثال آنها می آمیزند؛ خمر نیز مرتبه دیگری از آن است که خورندگانش مست خدا می شوند؛ شیر نیز مرتبه دیگری از معرفت است که اکثر افراد آن را تحمّل می کنند جز اندکی و آب مرتبه ای دیگر از معرفت است که همگانی بوده با هر مزاجی سازگار است. کما اینکه چرک و خون و خس و خاشاک و مس گداخته ( غسلین و ضریع و حمیم ) مراتب جهل و غفلتند که غذای اهل جهنّمند. چرا که منشاء تمام
خیرات عقل و
علم و منشاء تمام بدیها
جهل و
غفلت است.
خصوصیّت دیگر نعمتهای بهشتی این است که زوال ناپذیرند؛ لذا
حکمای اسلامی نعمتهای جسمانی بهشتی را غیر مادّی می دانند. یعنی در عین اینکه مثل اجسام شکل و رنگ و طعم و بو امثال آنها را دارند ولی مادّه ندارند؛ از اینرو زمان بردار هم نیستند چون زمان مقدار حرکت است و حرکت لازمه وجود مادّه است.
خصوصیّت دیگر این نعمتها این است که قائم به وجود شخص بهشتی است. یعنی از
اراده خود بهشتی پدید می آیند. تمام این نوشیدنیها و خوردنیها و
حور و
غلمان و امثال آنها چیزی نیستند جز تمثّل
اعتقادات،
خلقیات و اعمال خود انسانها. هر کسی در دنیا وجود خود را به هر شکلی ساخته به تناسب آن نیز در آخرت قدرت آفرینش خواهد داشت. اهل بهشت از آن جهت که وجودشان پاک است جز امور پاک و زیبا را اراده نمی کنند لذا
ظهور خواسته آنها نعمتهای بهشتی است. اهل جهنّم نیز به خاطر درون آلوده خود جز امور شرّ را نمی توانند طلب کنند کما اینکه در دنیا کششی به سوی امور
خیر نداشتند.
شهرسوال.
