طبقات بهشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طبقات بهشت، بهشتیان، مقامات بهشتیان.
پرسش: آیا این درست است که بهشت هشت طبقه دارد و انسان‌های بهشتی براساس میزان اعمال نیکشان در بهشت طبقه‌بندی می‌شوند یا این‌که همه بهشتیان (از جمله پیامبران و امامان) در یک محل زندگی خواهند کرد؟
پاسخ: بهشت دارای مقام‌ها و درجه‌های متفاوتی است و می‌توان هر کدام از این مراتب را بهشتی دانست و بدون شک تفاوت مقام‌های اولیای خدا ایجاب می‌کند که درجه‌های آنان در بهشت متفاوت باشد، بهشت مقربین با اصحاب الیمین متفاوت است و بهشت کسانی که در قله‌های
ایمان،
معرفت و اعمال صالح قرار دارند، با کسانی که در مراتب پایین‌ترند، فرق دارد.
یکی از مباحثی که در زمینه
معاد و
قیامت مطرح است، جایگاه انسان‌ها در
بهشت و جهنم است. در
روایات و
آیات تا حدود زیادی به این مسئله اشاره شده است. منتها در آنها، گاه به «ابواب» و گاه به «طبقات» تعبیر شده است. پرسشی که مطرح است این است که آیا مراد از درها همان طبقه‌ها هستند، یا این دو با هم متفاوت‌اند؟
علامه طباطبایی این پرسش را در ذیل
آیه ۴۴
سوره حجر مطرح کرده و این‌گونه پاسخ داده است: از آیات و روایات متعدد استفاده می‌شود که مراد از ابواب، همان طبقه‌ها و درکات مختلفی است که از نظر نوع
پاداش و
عذاب با هم تفاوت دارند. ایشان فرمایش خود را به روایاتی از جمله
روایت ذیل مستند می‌کنند:
در روایتی آمده است
حضرت علی (علیه‌السلام) به گروهی فرمود: هیچ می‌دانید
درهای جهنم چگونه است؟ (آن گروه گفتند): لابد مثل همین درهای دنیاست، حضرت فرمودند: نه ولکن این‌طور است، آن‌گاه دست خود را روی دست گذاشتند (که اشاره به طبقات آن است).
از آیات و روایات استفاده می‌شود که هر کدام از بهشت و جهنم درهای متعددی دارند. جالب این است که در
قرآن به صراحت آمده است
که «
جهنم» هفت در (طبقه) دارد و براساس روایات متعددی
بهشت «هشت» در دارد.
این تفاوت ممکن است اشاره به این مطلب داشته باشد که هر چند درهای ورود به بدبختی و
عذاب فراوان باشد، ولی بااین‌حال درهای رسیدن به
سعادت و خوشبختی از آن افزون‌تر است
و همیشه رحمت خداوند بیشتر از
غضب اوست: «
یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبهُ» (
جوشن کبیر).
از نکته‌های پیشین و از تعبیرهای مختلف
قرآن مجید به‌خوبی استفاده می‌شود که
باغ‌های بهشتی که بهشتیان در آن ساکن هستند، متعدد و گوناگون است و با توجه به روایاتی که در
تفسیر آیات مربوط به این باغ‌ها آمده، معلوم می‌شود که تنوع باغ‌ها، مربوط به مراتب و درجه‌ها و مقام‌های بهشتیان است که هر گروهی از آنان براساس شایستگی در این باغ‌های بهشتی که هر یک از دیگری برتر و والاتر است، جایگزین می‌شوند.
برای نمونه به بررسی یکی از این
آیات می‌پردازیم:
«
اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا»؛
«همانا کسانی که
ایمان آوردند و
عمل صالح انجام دادند، باغ‌های فردوس نیز منزلگاهشان است».
از
احادیث استفاده می‌شود که
فردوس بخشی از بهشت و برترین و بالاترین جایگاه آن است که در این بخش
پیامبر اکرم،
امامان و برخی پیروان راستین آنان (مانند
ابوذر و
سلمان و ...) ساکن هستند.
در روایتی از پیامبر اکرم آمده است: «هنگامی که از
خداوند متعال تقاضا می‌کنید، فردوس را تقاضا کنید که وسط بهشت، و قسمت اعلی و برتر آن است و بر فراز آن
عرش خدا است و از فردوس نهرهای بهشتی سرچشمه می‌گیرد».
به نقل از:
در
حدیث دیگری از
حضرت علی (علیه‌السلام) چنین می‌خوانیم: «برای هر چیزی، محل اعلایی است و محل اعلای بهشت،
فردوس است و آن برای
محمد و
آل‌محمد است».
از مجموع آنچه در بالا آمد، به‌خوبی می‌توان نتیجه گرفت که
بهشت دارای مقام‌ها و درجه‌های متفاوتی است و می‌توان هر کدام از این مراتب را بهشتی دانست و بدون
شک تفاوت مقام‌های اولیای خدا ایجاب می‌کند که درجه‌های آنان در بهشت متفاوت باشد، بهشت مقربین با
اصحاب الیمین متفاوت است و بهشت کسانی که در قله‌های
ایمان،
معرفت و
اعمال صالح قرار دارند با کسانی که در مراتب پایین‌ترند فرق دارد. (به این منبع رجوع شود:
)
۱. تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۱، ص۷۷.
۲. سیری در جهان پس از مرگ، حبیب‌الله طاهری، جامعه مدرسین.
۳. معاد در قرآن، ج۵، آیت‌الله جوادی آملی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تعداد طبقات بهشت و جهنم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۰۸.
