سکوت خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سکوت خدا، احکام،
غفلت ، فراموشی.
پرسش: در کلمات قصار نهج البلاغه آمده:«
إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَیْکُمُ الْفَرَائِضَ، فَلاَ تُضَیِّعُوهَا؛ وَ حَدَّلَکُمْ حُدُوداً، فَلاَ تَعْتَدُوهَا؛ وَ نَهَاکُمْ عَنْ أَشْیَاءَ، فَلاَ تَنْتَهِکُوهَا؛ وَ سَکَتَ لَکُمْ عَنْ أَشْیَاءَ وَ لَمْ یَدَعْهَا نِسْیَاناً، فَلاَ تَتَکَلَّفُوهَا ». این بخش اخیر که مسکوت گذارده شده، از چه سنخ اموری است؟ و آیا این بخش از
روایت با این سخن که «هر فعل و هر شرایطی دارای حُکمی می‌باشد» منافات ندارد؟
پاسخ: امام علی ـ علیه‌السلام ـ در این سخنش می‌فرماید: خداوند آنچه را که از احکام و
معارف بیان کرده، تمام حقیقت نیست؛ بلکه چیزهای نیز وجود دارد که خداوند انسان‌ها را بدان‌ها مکلف نکرده و درباره آنها خاموشی گزیده است؛ از قبیل تکلیف به دانستنی‌های دقیقی که برای آخرت بی‌فایده است؛ زیرا خداوند از روی فراموشی، به سکوت برگزار نکرده؛ چراکه خداوند مبرا از نسیان و
فراموشی است؛ بلکه به دلیل بی‌فایده بودن آنها برای
آخرت انسان بوده و به دلیل این‌که اشتغال بدان‌ها باعث ترک دانستنی‌های مفید خواهد شد. ممکن است منظور از
سکوت در مورد برخی چیزها، مسائل مباح، مانند
علم نجوم ، حساب،
هندسه ،
شعر و صناعات دقیق و... باشد و ترک آنها از جهت اهتمام نداشتن و عدم اعتنای به آنها از برای شما بوده است؛ البته بسیاری از مسائل پیچیده کلامی و فلسفی و یا فلسفه احکام که فرور رفتن در آنها ـ البته برای عموم مردم، غیر از دانشمندان و نخبگان ـ نه‌تنها نتیجه‌ای مطلوب و مفید ندارد که چه‌بسا موجبات انحراف عقیده را همراه خواهد داشت.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ در این سخنش فرمود:"خداوند بر شما چیزهایی را
واجب ساخته است، مبادا آنها را تباه سازید و حدودی را برای شما تعیین کرده است، نکند که از آن حدود تجاوز نمایید و شما را از چیزهایی
نهی کرده است، مبادا پرده
حرمت آنها را بدرید و برای شما در مورد چیزهایی خاموشی گزیده است، نه آن‌که آنها را فراموش کرده باشد، پس خودتان را به زحمت نیندازید".
در این‌جا امام علی ـ علیه‌السلام ـ درباره دایره احکام و حدودی که خداوند در
دنیا انسان‌ها را به آنها مکلف نموده و یا از آنها بازداشته، سخن می‌گوید. وی در حقیقت می‌خواهد بگوید این واجبات و محرمات و حدود الاهی تمام حقیقت نیست، بلکه چیزهای نیز وجود دارد که خداوند شما را بدان‌ها مکلف نکرده و درباره آنها خاموشی گزیده؛ از قبیل تکلیف به دانستنی‌های دقیقی که برای آخرت بی‌فایده است؛ زیرا خداوند از روی فراموشی، به سکوت برگزار نکرده؛ چه خداوند مبرا از نسیان و فراموشی است؛ بلکه به دلیل بی‌فایده بودن آنها برای آخرت
انسان و به دلیل این‌که اشتغال بدان‌ها باعث ترک دانستنی‌های مفید می‌شود، از آنها سخن نگفته است.
برخی نیز می‌گویند؛ منظور از سکوت در مورد برخی چیزها، مسائل
مباح ؛ مانند
علم نجوم، حساب، هندسه، شعر و صناعات دقیق و... است و ترک آنها از روی فراموشی نبوده؛ بلکه از جهت عدم اهتمام و اعتنای به آنها از برای شما بوده، پس در به دست آوردن آنها خود را به رنج و زحمت نیندازید.
البته بسیاری از مسائل پیچیده کلامی و فلسفی و یا
فلسفه احکام که فرو رفتن در آنها ـ البته برای عموم مردم، غیر از دانشمندان و نخبگان ـ نه‌تنها نتیجه‌ای مطلوب و مفید ندارد که چه‌بسا موجبات انحراف عقیده را همراه خواهد داشت.
بنابراین سخن امام علی ـ علیه‌السلام ـ اشاره به این دارد که خداوند هر آنچه را که نیاز انسان‌ها در راه
هدایت ،
سعادت و تکامل معنوی و اخروی وی باشد، بیان کرده است، و
قرآن کریم نیز کتاب هدایت و متکفل برنامه‌های سعادتی و نیازهای هدایتی بشر است.
اما چیزهایی را که بیان نکرده و درباره آنها
سکوت کرده، نه از جهت فراموشی و
غفلت بوده که خداوند مبرا از آن است بلکه بقیه مسائل را بر عهده و تلاش و کوشش انسان نهاده تا خود بدان‌ها همت گمارد. این‌که خودتان را به زحمت نیندازید نه بدان معناست که در جهت دستاوردهای علمی تلاش و کوشش نکنید، بلکه بدان معناست که بیشترین همتتان را معطوف به امور دنیایی و تلاش‌های بیهوده نکنید و چنان به مسائل دنیایی رو نیارید که این زحمت شما را از هدف اصلی
خلقت که همان اهتمام به امور معنوی است بازدارد؛ وگرنه چه کسی است که نداند آموزه‌های
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ تشویق در به دست آوردن
علوم و دانش‌های بشری است.
اعم از علوم نظری، تجربی و تلاش‌های اقتصادی، مالی، کشاورزی و....
پایگاه اسلام کوئیست.
