زندگی‌نامه حضرت نوح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کشتی نوح،
شریعت، طوفان،
حضرت نوح (علیه‌السّلام)، شیخ الانبیاء.
پرسش: لطفاٌ خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت نوح (علیه‌السّلام) را بیان کنید؟
پاسخ: نوح نبی (علیه‌السّلام) یکی از مسن‌ترین پیامبران الهی بوده و به شیخ الانبیاء معروف است، وی از جمله پنج پیامبر بزرگ صاحب شریعت است که صدها سال برای هدایت مردم به
توحید و بندگی خدای یکتا، تلاش کرده است.
بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، نوح نبی (علیه‌السّلام) پسر «لمک»، پسر «متوشلخ (متوشلح)» و مادرش «قینوش» دختر براکیل بود.
گفته شده که حضرتشان ۱۲۶ سال بعد از وفات و ۱۰۵۶ سال پس از هبوط
حضرت آدم (علیه‌السّلام) به دنیا آمد.
وی از جمله پنج پیامبر بزرگ صاحب شریعت است که صدها سال برای هدایت مردم به توحید و بندگی خدای یکتا، تلاش نمود.
آنچه در مورد نام این پیام‌آور الهی می‌توان گفت این است که در منابع تاریخی و روایی او را عبد الغفار،
عبد الملک،
و عبد الاعلی نامیدند.
البته در برخی منابع نام وی را عبد الجبار هم نقل کرده‌اند.
شیخ صدوق بعد از نقل این روایات متفاوت؛ می‌گوید: «اخبار و احادیث راجع به نام حضرت نوح (علیه‌السّلام) هم‌خوان بوده و اختلافی بینشان نیست؛ زیرا در همه این روایات، ابتدای اسم آن‌حضرت، کلمه "عبد" ثبت شده است و بدین‌ترتیب، او را عبد الغفّار، عبد الملک و عبد الاعلی معرّفی نموده‌اند»؛
یعنی همه بیانگر عبودیت و بندگی نوح (علیه‌السّلام) در پیشگاه خدایی است که غفّار، مالک و اعلی می‌باشد.
در ضمن، ممکن است اسامی یاد شده، ترجمه‌ای از نام حضرتشان در زبان دیگر باشد. اما اینکه چرا این پیامبر به نوح معروف شد، برخی نُوح را واژه‌ای غیر عربی می‌دانند،
اما این ریشه در عربی نیز وجود داشته و گزارش‌هایی نیز وجود دارد که نشانگر تناسب میان نام آن پیامبر و این ریشه است. واژه «نَوح» مصدر «ناحَ یَنُوحُ» به معنای گریه و ماتم به آواز بلند است. «نائحه» به زنی که صدا به ناله بلند می‌کند اطلاق می‌شود.
در برخی روایات گفته شده است که علت نام‌گذاری این نام برای نوح پیامبر، آن بود که او مدت بسیاری را به گریه و نوحه گذراند.
البته با توجه به اینکه ممکن است برخی معانی در زبان‌های مختلف با واژه‌هایی که تا حدودی با هم مشابه هستند، مورد استفاده قرار گیرد (مانند برادر، مادر، پدر در فارسی و انگلیسی)، این احتمال هم وجود دارد که «نوح» عربی نبوده، اما در همان زبان دیگر نیز معنایی مشابه با عربی داشته است.
در اینکه نوح نبی (علیه‌السّلام) مسن‌ترین پیامبر الهی - دست کم به غیر از آدم (علیه‌السّلام) بوده؛ و از‌این‌رو به شیخ الانبیاء معروف شد، تردیدی وجود ندارد و بر اساس تصریح
قرآن کریم، کمترین سنی که برای حضرتشان می‌توان در نظر گرفت، ۹۵۰ سال است، اما با این وجود در مقدار سن او اختلاف وجود دارد.
• براساس برخی گزارش‌ها آن‌حضرت ۲۳۰۰ سال عمر کرد؛ یعنی ۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال نبوت، و ۵۰۰ سال بعد از طوفان و بعد از پایین آمدن از کشتی.
• گزارش دیگر اما می‌گوید: نوح ۲۵۰۰ سال عمر کرد، یعنی ۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال بعد از نبوت و در حال تبلیغ، ۲۰۰ سال بعد از ناامیدی از هدایت مردم و در حال ساخت کشتی، و ۵۰۰ سال بعد از طوفان.
البته برخی گزارش‌ها، این ۲۵۰۰ سال را به شیوه دیگری تفکیک می‌کنند:
۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال بعد از نبوت و هنگام تبلیغ، و ۷۰۰ سال بعد از طوفان.
• گزارش سوم سن ایشان را ۲۴۵۰ سال اعلام می‌کند.
• برخی گزارش‌ها عمر نوح را همان ۹۵۰ سال اعلام شده در قرآن می‌داند، و معتقد است که این آیه ناظر به تمام عمر حضرتشان بوده و نه تنها مدت رسالت و تبلیغ ایشان:
نوح هنگام نبوت ۴۸۰ ساله بود و ۱۲۰ سال مردم را به پیامبری خویش خواند. آن‌گاه
خدای متعال او را مامور به ساختن کشتی نمود و ۶۰۰ ساله بود که طوفان شروع شد و پس از طوفان نیز ۳۵۰ سال دیگر زیست.
• برخی هم در مجموع سن نوح بین ۱۴۵۰ سال تا ۲۸۰۰ اعلام کرده‌اند.
نوح در سن ۵۰۰ سالگی دارای سه فرزند پسر، به نام‌های «
سام،
حام و
یافث» بود.
پس از
ادریس پیامبر (علیه‌السّلام)، خداوند نوح (علیه‌السّلام) را برای مردم روزگارش به پیامبری برانگیخت و محل سکونت او سرزمین عراق بود، مردم او را تکذیب کردند و خداوند آنها را غرق کرد و نوح و همراهانش به وسیله کشتی‌ای که از قبل ساخته بود نجات یافتند.
قرآن کریم در زمینه مدت رسالت حضرت نوح (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «وَ لَقَدْ اَرْسَلْنا نُوحاً اِلی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ اَلْفَ سَنَةٍ اِلاَّ خَمْسِینَ عاماً فَاَخَذَهُمُ الطُّوفانُ وَ هُمْ ظالِمُونَ»؛
و ما نوح را به سوی قومش فرستادیم و او را در میان آنان هزار سال مگر پنجاه سال، درنگ کرد، اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فراگرفت در حالی‌که ظالم بودند.
براساس آیه فوق حضرت نوح (علیه‌السّلام) ۹۵۰ سال قبل از طوفان در میان قومش پیامبری نمود و در این مدت شخص دیگری با او در نبوت شریک نبود،
اما براساس روایت
امام صادق (علیه‌السّلام)؛ نوح پس از خارج شدن از کشتی مدت پانصد سال زندگی کرد و بعد
جبرئیل بر او نازل شد و گفت: مدّت نبوّت تو پایان یافته و عمرت تمام شده است؛
لذا می‌توان گفت؛ مدت پیامبری حضرت نوح (علیه‌السّلام) ۱۴۵۰ سال بود.
در روایات، از کتاب حضرت نوح (علیه‌السّلام) با عنوان عام «
صحف نوح» یاد شده است،
و اسم خاصی برای آن ذکر نشده است.
نظر به اینکه هدف قرآن از بیان سرگذشت اقوام پیشین، بیان نکته‌های تربیتی و عبرت‌آموزی است؛ از‌این‌رو در بسیاری از موارد به بحث‌های جانبی نپرداخته است؛ مثلاً در بیان ماجرای
اصحاب کهف ضمن بیان اختلاف در شمار آنان، به تعداد آن تصریح نکرده است، و در بحث طوفان نوح نیز به جهانی بودن و یا نبودن آن تصریح ننموده است؛ لذا پیرامون این موضوع دو دیدگاه وجود دارد. براساس یک دیدگاه، این طوفان منطقه‌ای بود، نه جهانی؛ (و این منافات ندارد که بپذیریم که رسالت حضرت نوح (علیه‌السّلام) جهانی بوده است.) از‌این‌رو برخی از مفسران گفته‌اند: احتمال منطقه‌ای بودن آن نیز به کلی منتفی نیست؛ زیرا اطلاق کلمه «ارض» بر یک منطقه وسیع جهان، در قرآن مکرّر آمده است، چنان‌که در سرگذشت
بنی اسرائیل می‌خوانیم:
«وَ اَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ کانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْاَرْضِ وَ مَغارِبَهَا؛
مشرق‌ها و مغرب‌های زمین را در اختیار گروه مستضعفان (بنی اسرائیل) قرار دادیم.»
حمل حیوانات در کشتی نیز ممکن است به این دلیل باشد که در آن قسمت از زمین، نسل حیوانات قطع نگردد، بویژه اینکه در آن‌روز نقل و انتقال حیوانات از نقطه‌های دوردست کار آسانی نبود.
درباره نحوه کشتی‌سازی حضرت نوح (علیه‌السّلام) به علت بُعد زمانی زیادی که وجود دارد، چیز زیادی نقل نشده است. قرآن نیز که کتاب هدایت و انسان‌سازی است تا یک کتاب تاریخ، به جنبه‌های تربیتی این داستان پرداخته است. آنچه که مسلّم است شغل نجاری قبل از حضرت نوح وجود داشت؛ زیرا قبل از ایشان، چوب و استفاده‌های آن به علت سهولت استفاده از آن، مورد توجه همه بود. در مورد اینکه نوح قبل از نبوت نجار بود یا نه، به‌طور قطع نمی‌توان اظهار نظر کرد؛ چون صاحب
تفسیر مجمع البیان از قول بعضی نقل می‌کند که نوح نجار بود،
اما ایشان در جایی دیگر از قول کسانی که هنگام ساخت کشتی از روی تمسخر می‌گفتند بعد از پیامبری نجار شدی، می‌توان گفت که نوح در بین مردم به شغل نجاری معروف نبود.
اما با توجه به اینکه در تاریخ هیچ گزارشی از ساخت و اثر کشتی قبل از این نیامده، می‌توان گفت ظاهراً ایشان اولین کسی بود که کشتی را به الهام خداوند ساخت.
با اینکه در منابع تاریخی، حدیثی و تفسیری؛ مشخصات و ویژگی‌هایی برای کشتی حضرت نوح (علیه‌السّلام) ذکر شده است که در برخی موارد؛ یا به ظاهر دور از ذهن به نظر می‌رسند و یا با هم متعارض‌اند. اما آنچه براساس مجموع آیات و روایات می‌توان به‌طور کلی گفت این است که؛ کشتی نوح یک کشتی ساده‌ای نبود، و با توجه وسائل و ابزار آن‌روز به آسانی و سهولت پایان نیافت، کشتی بزرگی بود که به‌علاوه بر مؤمنان راستین، یک جفت از نسل هر حیوانی را در خود جای می‌داد و آذوقه فراوانی که برای مدت‌ها زندگی انسان‌ها و حیوان‌هایی که در آن جای داشتند حمل می‌کرد. چنین کشتی با چنین ظرفیتی حتماً در آن‌روز بی‌سابقه بوده است؛...لذا در بعضی از گزارش‌ها می‌خوانیم که این کشتی هزار و دویست ذراع طول و شش‌صد ذراع عرض داشت.
و در مدت دویست سال ساخته شد.
گزارش‌های متعددی از
ائمه (علیه‌السّلام) وارد شده است که محل دفن و قبر حضرت نوح (علیه‌السّلام) را در شهر
نجف اشرف و در همان
مزار امام علی (علیه‌السّلام) می‌داند و از آن‌جا که در آن زمان نجف بیابان خشک و بی‌آب و علف بود، از آن به عنوان پشت
کوفه یا نزدیک کوفه یاد شده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «زندگی‌نامه حضرت نوح»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۲/۱۹.
