روح الله نامیدن عیسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت عیسی (علیه‌السلام)، روح الله،
حضرت آدم (علیه‌السلام).
پرسش: چرا حضرت عیسی (علیه‌السلام) را روح الله (روح خدا) می‌نامیدند؟ و مقصود از این‌که خداوند متعال از روح خود در پیامبر خویش «حضرت آدم» دمیدند، چه بود؟
پاسخ: با وجود این‌که برخی ویژگی‌ها، در اشیا و افراد مختلف و فراوانی وجود دارد، اما پاره‌ای از دلایل، موجب آن می‌شود که این ویژگی‌ها در فرد یا شیء خاصی به صورت برجسته اعلام شده و به عنوان نمونه، از میان تمام
آسمان‌ها و زمین که متعلق به خداست،
کعبه به عنوان
بیت‌الله معرفی شود. در همین راستا و با وجود آن‌که تمام
پیامبران و افراد با ایمان، منتسب به
روح خدا می‌باشند، اما چنین نسبتی در ارتباط با حضرت
عیسی (علیه‌السلام) و نیز
حضرت آدم (علیه‌السلام) به دلیل کیفیت منحصر به فرد
آفرینش آن دو، به صورت برجسته‌تری نمودار شده و بر همین اساس نیز عیسی (علیه‌السلام) به روح‌الله معروف شده است، بدون آن‌که چنین
لقب و عنوانی، خلل و خدشه‌ای در
عبودیت و
بندگی او وارد نموده یا این‌که او را به مرتبه
الوهیت برساند.
در
قرآن کریم، آیه‌ای وجود دارد که در معرفی این پیامبر الهی بیان می‌دارد که: «
اِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ اَلْقاها اِلی مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْه»؛
همانا مسیح،
عیسی بن مریم فرستاده پروردگار و کلمه و
روح اوست که در
مریم دمیده شده است.
و با استناد به این
آیه است که از واژه "روح‌الله" به عنوان یکی از اسامی
عیسی (علیه‌السلام) در متون اسلامی استفاده شده است.
از طرفی باید بدانیم که "روح" از موضوعاتی است که به تصریح
قرآن مجید، نمی‌توان با
دانش اندک بشری، به تمام جوانب آن دست یافت («
وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ اَمْرِ رَبِّی وَ ما اُوتیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ اِلاَّ قَلیلا»)؛
اما با وجود این،
آیات بسیاری را در
قرآن مشاهده می‌نماییم که معانی متعددی را از واژه "
روح" ارائه می‌نمایند که چه‌بسا وجه مشترکی هم میان آنها وجود داشته باشد. نمونه‌ای از معانی "روح" در قرآن، عبارت‌اند از:
۱.
فرشته مقرب پروردگار که پیام خدا را به
پیامبران می‌رسانده است؛
؛
۲.
کتاب آسمانی؛
۳. امدادی غیبی از جانب
خداوند برای بندگان خود؛
؛
۴. خصوصیتی از عیسای پیامبر (علیه‌السلام).
در مورد اخیر مشاهده می‌نماییم که یک بار در قرآن، عیسی (علیه‌السلام)، روحی از خدا نامیده شده («
وَ رُوحٌ مِنْه»)
و بار دیگر عنوان شده که ایشان با "روح القدس" مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفته است: «
وَ آتَیْنا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ اَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس».
؛
این اختلاف در تعبیر هم می‌تواند ناظر به جنبه‌های مختلف «روح» باشد که چندوچون آن برای ما دقیقاً روشن نیست.
شاید تمام آنچه بیان شد، به تنهایی موردی را برای
ابهام و پرسش ایجاد نمی‌کرد؛ اما اعتقادات خاص
مسیحیان ـ به‌ویژه سه‌گانه‌پرستی (البته برخی از متکلمان مسیحی، خود را سه‌گانه‌پرست ندانسته و با توجیهات و تأویلاتی، درصدد اثبات موحد و یکتاپرست بودن خود هستند و باید بدانیم که مسیحیان واقعی، خداپرست بوده و این واقعیت در آیه ۶۴ سوره آل‌عمران
منعکس شده است.) ـ موجب آن شد تا آنان بخواهند با استفاده از این
آیات به
مسلمانان بباورانند که قرآن نیز
عیسی (علیه‌السلام) را دارای ویژگی‌هایی می‌داند که در نهایت
اعتقاد مسیحیان را در ارتباط با او تقویت می‌کند که او را قدیم دانسته و مخلوق خداوند نمی‌دانند؛ بلکه پسر پروردگارش می‌پندارند.
باید بدانیم که این موضوع از دیرباز وجود داشته و پیشوایان
معصوم ما نیز پاسخ مناسب به چنین ابهاماتی را در
اختیار پیروان خویش قرار می‌دادند. به دو نمونه ذیل توجه فرمایید:
حمران از
امام صادق (علیه‌السلام) در ارتباط با
آیه «
وَ رُوحٌ مِنْه» خواستار توضیحاتی می‌شود.
امام در پاسخ می‌فرمایند: مراد از این
روح، آفریده و مخلوقی است که خداوند، آن را در نهاد
آدم و عیسی قرار داده است.
بدین ترتیب، امام این شبهه را برطرف می‌نماید که اگر
روح خدا در فردی باشد، حتماً او نیز همانند خدایش، ازلی و ابدی خواهد بود.
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) بار دیگر در پاسخ به
محمد بن مسلم در این زمینه، چنین بیان می‌فرماید که: همان‌گونه که پروردگار، خانه‌ای را (
کعبه) از میان دیگر خانه‌ها برگزیده و گفته که آن‌جا خانه من است، پیامبری را (
ابراهیم) از میان دیگر پیامبران انتخاب نموده و اعلام داشته که او دوست و خلیل من است و نیز مانند دیگر موارد مشابه، عیسی (علیه‌السلام) را بدین دلیل روح خود اعلام نموده که او را از میان دیگر
ارواح برگزیده است و این موضوع خدشه‌ای به آفریده بودنش نخواهد زد و او (چون دیگر
انبیا) مخلوق خداوند بوده و با تدبیرات او ایفای نقش می‌نماید.
امام در این‌جا به یک نکته مهم اشاره می‌فرمایند که گاهی خداوند، یک ویژگی را که در همگان یا در بسیاری افراد وجود دارد، به دلایلی در مورد یک شیء یا یک فرد، برجسته می‌نماید؛ اما این بدان معنا نیست که این ویژگی در ارتباط با سایرین وجود نداشته باشد، به عنوان نمونه:
با این‌که تمام
جهان، متعلق به پروردگار است («
وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْاَرْض»)
، محدوده کوچکی در شهر
مکه را برجسته نموده و با تعبیر «بیتی» («
اَنْ طَهِّرا بَیْتِی»
و «
طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَ الْقائِمینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُود»)
به عنوان خانه خود اعلام می‌نماید.
با آن‌که به تصریح
قرآن، تمام پیامبران و
فرشتگان، برگزیده پروردگار می‌باشند، («
اللَّهُ یَصْطَفی مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلاً وَ مِنَ النَّاس»)
در بخشی دیگر از آن کتاب مقدس، برگزیده شدن گروهی از پیامبران، به صورت برجسته اعلام شده است:
ــ «
اِنَّ اللَّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ اِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمین»؛
ــ «
مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ اِبْراهیمَ اِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا...».
و در نهایت، با آن‌که روح الهی در تمام پیامبران دمیده شده و تمام آنان و حتی سایر افراد با
ایمان، با روحی از جانب
خداوند پشتیبانی می‌شوند، («
اُولئِکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمُ الْایمانَ وَ اَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ»)
اما این خصوصیت در مورد عیسای مسیح (علیه‌السلام) و نیز قبل او در ارتباط با («
فَاِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدین»)
به صورت برجسته اعلام شده است.
بر این اساس، نباید "روح‌الله" بودن عیسی (علیه‌السلام) را به عنوان خصوصیتی در نظر گرفت که برای او حالتی شبه‌خدایی تصور نماییم، به‌گونه‌ای که گویا بخشی از خدا در او تجسم یافته است.
اولین سخن عیسی (علیه‌السلام) در گهواره این بود که من بنده پروردگارم («قالَ اِنِّی عَبْدُ اللَّه»)
و در دوره پایانی رسالتش نیز به خداوند عرضه داشت که به پیروانم گفتم خدایی را که پروردگار من و شماست را بپرستید: «
ما قُلْتُ لَهُمْ اِلاَّ ما اَمَرْتَنی بِهِ اَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُم».
از درون من خبر داری و من نمی‌توانم به دانش تو دست یابم: «
تَعْلَمُ ما فی نَفْسی وَ لا اَعْلَمُ ما فی نَفْسِک».
... . و بدین ترتیب مجدداً مراتب
عبودیت خود را اعلام نمود.
این پیامبر الهی، بدون پدر آفریده شد؛ چنان‌چه
آدم، بدون پدر و مادر به وجود آمد. بر این اساس با این‌که پیدایش یکایک افراد بشر، اعجازی از جانب خداوند است، اما این
معجزه در ارتباط با این دو پیامبر، برجسته‌تر بوده و بر همین اساس، خداوند مشخصاً از میان پیامبران، آن دو را برجسته نموده و به روح خود نسبت داده است؛ گرچه واقعیت آن است که خداوند
روح خود را بر هر بنده‌ای که بخواهد، القا خواهد نمود: «
یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ اَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «روح الله نامیدن عیسی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۹.
