روایت الصوم لی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خداوند،
روزه.
پرسش: مراد از این سخن خداوند که: «روزه برای من است» چیست؟
ابو‌حامد غزّالی در شرح این سخن خداوند متعال که: «روزه، برای من است»، گفته است:
این که روزه برای خداست و این شرافت را یافته که به خداوند، نسبت داده شود (هر چند همه
عبادات، برای اوست، هم‌چنان که
کعبه این شرف را یافته که خانه او باشد، در حالی که همه زمین برای اوست)، دو معنا دارد:
نخست، این که: روزه، پرهیز و ترک است و عملی پنهان است و در آن، کاری نیست که دیده شود. به خلاف همه عبادت‌ها که در معرض دید مردم انجام می‌شوند، روزه، عبادتی است که جز خدا آن را نمی‌داند؛ چرا که کاری است باطنی، که همان شکیبایی است.
این که: روزه، سرکوبی
دشمن خداست؛ چون ابزار
شیطان ملعون، شهوت‌ها هستند و شهوات با خوردن و آشامیدن، نیرو می‌یابند. از این‌رو،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
«انَّ الشَّیطانَ لَیَجری مِنِ ابنِ آدَمَ مَجرَی الدَّمِ؛ فَضَیِّقوا مَجارِیَهُ بِالجوعِ؛
شیطان، هم‌چون
خون، در وجود آدمی، جاری می‌شود. پس، گذرگاه‌های او را با گرسنگی، تنگ کنید.»
...از آن جا که
روزه، خصوصا موجب سرکوبی شیطان و بستن و تنگ ساختن گذرگاه‌های او می‌شود، شایستگی دارد که ویژه خدا گردد؛ زیرا سرکوبی
دشمن خدا (شیطان)، یاری نمودن خداست، و یاری رسانیِ
خداوند به بنده‌اش، در پیِ یاری کردن بنده به خداست. خداوند می‌فرماید:
«اِن تَنصُرُواْ اللَّهَ یَنصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ اَقْدَامَکُمْ؛
اگر خدا را یاری کنید، خدا یاری تان می‌کند و گام‌هایتان را استوار می‌سازد».
نیز با شروع تلاش به وسیله بنده است که خدا به
هدایت، پاداش می‌دهد. خداوند می‌فرماید:
«وَ الَّذِینَ جَـهَدُواْ فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا؛
و آنان که در راه ما
جهاد کنند، همانا ما راه‌های خود را به آنان نشان می‌دهیم».
و می‌فرماید:
«اِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِاَنفُسِهِمْ؛
همانا خداوند، سرنوشت قومی را تغییر نمی‌دهد، تا وضع خودشان را تغییر دهند».
البتّه این تغییر، با شکستن شهوات، انجام پذیر است؛ چون شهوت‌ها، چراگاه‌های شیاطین‌اند و تا وقتی سرسبز باشند، رفت و آمد آنها بُریده نمی‌شود و تا آنان در رفت و آمدند، جلالت خداوند بر بنده آشکار نمی‌شود و بنده از دیدار خدا محروم می‌مانَد.
پیامبر خدا می‌فرماید:
«لَولا انَّ الشَّیاطینَ یَحومونَ عَلی قُلوبِ بَنی آدَمَ، لَنَظَروا الی مَلَکوتِ السَّماءِ؛
اگر نبود این که شیاطین، پیرامون دل‌های آدمی زادگان می‌چرخند، آدمیان به ملکوت آسمان می‌نگریستند.»
از این‌رو، روزه درِ عبادت و سپر ایمنی گشته است.
ابن اثیر نیز در این باره می‌گوید:
مردم، در تأویل این حدیث و این که: «چرا خداوند، روزه و پاداش آن را مخصوص خود ساخته است، هر چند همه عبادت‌ها و پاداش آنها، از سوی خدا و بر عهده او هستند؟»، بسیار گفته‌اند. آنان، در این باره وجوهی را ذکر کرده‌اند که محور همه آنها، این است که: روزه، رازی میان خدا و بنده است و کسی جز او، از آن آگاه نمی‌شود و بنده، روزه‌دار واقعی نمی‌شود، مگر آن که در اطاعت،
اخلاص داشته باشد.
اگرچه واقعیّت، همان طور است که مردم گفته‌اند، ولی عبادات دیگری هم هستند که در پنهان بودن، هم‌چون روزه‌اند؛ مانند:
نماز بی‌وضو و نماز‌گزاردن در جامه نجس و اعمال پنهانی همانند آن که همراه با عبادات‌اند و جز خدا و نمازگزار، آنها را نمی‌داند.
بهترین چیزی که در تأویل این حدیث شنیده‌ام، این است که: همه عبادت‌هایی که بندگان با انجام دادن آنها به
خداوند،
تقرّب می‌جویند (مانند: نماز،
حج،
صدقه،
اعتکاف،
دعا،
نیایش، قربانی و انواع عبادت‌های دیگر)، مشرکان با همانها خداهای خویش و آنچه را شریک خدا قرار داده بودند، پرستیده‌اند؛ امّا هرگز شنیده نشده است که گروهی از
مشرکان و پیروان مذاهب در دوران‌های پیشین، معبودهای خود را با «روزه» پرستیده باشند و بدین وسیله به آنها تقرّب جسته باشند.
روزه، تنها از سوی ادیان آسمانی، «عبادت» شناخته شده است. از این‌رو، خداوند فرموده است: «روزه، برای من است و خودم پاداش آن را می‌دهم»؛ یعنی: در آن، کسی شریک من نگشته است و با آن، جز من، پرستش نشده است. به خاطر همین، من خودم پاداش آن را بر عهده می‌گیرم و آن را به کسی دیگر، چه فرشتگان مقرّب و چه غیر آنان، وا نمی‌گذارم؛ تا اندازه‌ای که به من اختصاص یابد.
امّا آنچه اخیرا در تفسیر این حدیث رایج شده که حدیث مذکور چنین قرائت می‌شود: «الصَّوم لِی و اَنَا اُجْزی به؛
روزه برای من است و من (یعنی خدا) جزا داده می‌شوم به آن»، تا آن‌جا که ما جستجو کردیم، هیچ یک از حدیث‌شناسان گذشته، آن را چنین قرائت نکرده و از آن، چنین معنایی نفهمیده‌اند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «روایت الصوم لی» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۷/۷.
