دور نبودن جمله یحیی و یمیت و یمیت و یحیی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دُوْر، یحیی و یمیت، حیات اولیه، حیات ثانویه، حیات دنیوی، حیات اخروی، مرگ، صفات ثبوتیه، صفات سلبیه، صفات ذاتیه، صفات فعلیه.
پرسش: آیا جمله «یحیی و یمیت و یمیت و یحیی»، دُوْر نیست؟
پاسخ: زنده کردن اولیه خدا غیر از زنده کردن ثانویه و بعد از
مرگ است؛ یعنی این
حیات غیر از آن حیات است؛ چراکه حیات اولی حیات دنیوی است و حیات دوم حیات اخروی هر چند حیات دوم متوقف بر میراندن است. از طرفی حیات اول پایه و اساسش از خدا است، نه متوقف بر مرگ و
انسان قبل از این حیات مرگی نداشته تا این متوقف بر مرگ قبلی باشد؛ در نتیجه: ۱. احیای دوم غیر از احیای اول است؛ ۲. دور در این‌جا محقق نیست و این عبارت اشاره به دو مرحله از حیات و مرگ دارد.
خداوند متعال دارای دو نوع صفت است. یکی را با عنوان صفات ثبوتیه و نوع دیگر را با عنوان صفات سلبیه می‌خوانند.
صفات ثبوتیه به صفاتی گفته می‌شود که در
خداوند موجود است و ما خدایی را می‌پرستیم (و خدایی را قبول داریم) که دارای این صفات باشد؛ مانند:
عدل،
رحمت، جود و ...؛
اما صفات سلبیه آن‌گونه که از نامشان پیداست، صفاتی هستند که باید آن‌ها را از
خدا سلب کرد و چنین صفاتی در خدا وجود ندارند؛ مانند:
ظلم و
جهل و ... .
صفات ثبوتیه خود بر دو نوع ذاتیه و فعلیه تقسیم می‌شوند.
صفات ذاتیه صفاتی را گویند که فقط با در نظر گرفتن خداوندی خدا، در او موجود است. حیّ و زنده بودن خدا از صفات ذاتی اوست.
صفات فعلیه صفاتی هستند که با در نظر گرفتن رابطه خدا با
مخلوقات به دست می‌آید. زنده کردن و میراندن از صفات فعلی هستند.
جمله شریف «یحیی و یمیت و یمیت و یحیی» در واقع قسمتی از دعایی است که از
ائمه معصومین (علیهم‌السلام) ذکر شده و در
احادیث زیادی آمده است. به عنوان نمونه:
در یک
حدیث آمده است که:
از یکی از یاران
امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که گفت: شنیدم از
امام که می‌فرمود: «
من قال عشر مرّاتٍ قبلَ انْ تطلعَ الشمسُ و قبلَ غروبِهما؛ لا اله الا اللهُ وحدَه لا شریکَ له، له الملکُ و له الحمدُ، یحیی و یمیتُ و یمیتُ و یحیی و هو حیٌ لا یموتُ بیدِه الخیرُ و هو علی کلِّ شیءٍ قدیرٌ؛ کانتْ کفّارةً لذنوبِه ذلک الیومَ؛
هر کس ده بار قبل از
طلوع و
غروب خورشید بگوید: هیچ معبودی جز الله نیست، تنهاست و شریکی ندارد،
ملک و
حمد سزاوار اوست، زنده می‌کند و می‌میراند و می‌میراند و زنده می‌کند و اوست زنده و مرگی برای او نیست، تمام
خیر در دست اوست، و او بر هر چیز تواناست؛ زیرا
کفاره گناهان آن
روز او می‌شود».
برای درک بهتر این‌که، این جمله
دُوْر نیست، باید به توضیح مختصری در مورد دور توجه کرد:
دُوْر بر دو نوع «مُصرّح» و «مُضمر» تقسیم می‌شود.
دور مصرّح دوری را گویند که دو چیز مستقیماً و بلاواسطه وجودشان متوقف بر هم باشد؛ مثل این‌که وجود «الف» متوقف بر وجود «ب» و وجود «ب» متوقف بر وجود «الف» باشد.
دور مضمر، دوری را گویند که در آن توقف مستقیم نباشد؛ بلکه با واسطه است؛ مثل این‌که وجود «الف» متوقف بر وجوب «ب» و وجود «ب» متوقف بر وجود «ج» و وجود «ج» متوقف بر وجود «الف» باشد.
جمله «یحیی و یمیت و یمیت و یحیی» بیان می‌کند که «خدا زنده می‌کند و می‌میراند» این از یک طرف و از طرفی همین
خدا «می‌میراند و زنده هم می‌کند»؛ یعنی بعد از این‌که میرانْد، باز هم زنده می‌کند که اشاره به
رستاخیز دارد.
در توضیح دور گفته شد که، دور عبارت است از آن‌که وجود الف متوقف بر وجود ب و از طرفی وجود ب متوقف بر وجود الف باشد؛ یعنی الف دوم همان الف اول است و پایه وجودی الف اول متوقف و وابسته به وجود ب است؛ ولی در جمله مورد نظر این طور نیست.
توضیح این‌که زنده کردن اولیه
خدا غیر از زنده کردن ثانویه و بعد از مرگ است؛ یعنی این
حیات غیر از آن حیات است؛ چراکه حیات اولی
حیات دنیوی است و حیات دوم
حیات اخروی هر چند حیات دوم متوقف بر میراندن است. از طرفی حیات اول پایه و اساسش از خداست، نه متوقف بر مرگ و انسان قبل از این حیات مرگی نداشته تا این متوقف بر مرگ قبلی باشد. در نتیجه:
۱. احیای دوم غیر از احیای اول است.
۲. دور در این‌جا محقق نیست و این عبارت اشاره به دو مرحله از حیات و مرگ دارد.
۱. شرح الاسماء (شرح دعای جوشن کبیر)، حاج ملا‌هادی سبزواری، تحقیق نجفقلی حبیبی، ۱۳۷۵ هـ ش، ص۶۳۷.
۲. حیات عارفانه امام علی (علیه‌السلام) است، آیت‌الله جوادی آملی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «دور نبودن جمله یحیی و یمیت و یمیت و یحیی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۱۰.
