دانشمندان مخالف در زمان ظهور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: زمان ظهور،
دانشمند، فرقه‌های اسلامی.
پرسش: الف. روایت‌ها و احادیثی که درباره عالمان است، خواه عالمان مثبت و خواه عالمان منفی که از
پیامبر (صلی الله علیه وآله) است، روایت‌های معنا‌داری هستند (عالمان مؤمن و عالمان منافق) با اسنادش ذکر کنید. ب. این‌که آیا وقتی امام مهدی(عج الله فی فرجه) ظهور می‌کند، عالمان در برابر ایشان می‌ایستند و در نهایت امام (عج الله فی فرجه) همه مذاهب را از بین برده، و فقط
اسلام را احیا خواهد نمود، احادیثی که در
منابع شیعه در این رابطه هست را از شما می‌خواستم.
پاسخ: روایاتی که درباره مقابله دانشمندان با حضرت مهدی(عج الله فی فرجه) به ما رسیده است کلیت ندارد؛ زیرا اگر این سخن صحیح باشد لازمه‌اش آن است که معتقد شویم که پیروان حضرتشان افراد کم دانش و یا بی‌دانشی باشند که هیچ عقل سلیمی این سخن را نمی‌پذیرد؛ بنابراین، این دسته روایات مربوط به کسانی است که دانش را وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌ها و شهوات و امیال دنیایی خود قرار داده‌اند
در روایات متعددی به ارزش علم همراه با عمل و نکوهش دانشمندان بی‌عمل پرداخته شده است:
یکی از مسائلی که در آموزه‌های دینی بسیار مورد تأکید قرار گرفته شده توجه به دانش و فراگیری آن است، اما با همه ارزشی که فراگیری علم دارد، معصومان(علیه السلام) تنها علمی را مفید و ثمربخش می‌دانند که همراه با عمل و
اخلاص باشد و دانشی که همراه با عمل نباشد نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه سبب دوری انسان از
کمال الهی و
خدا می‌شود، بنابراین، روایاتی که در نکوهش برخی دانشمندان از پیامبر(صلی الله علیه وآله) و دیگر معصومان(علیه السلام) رسیده ناظر به این دسته از دانشمندان است که دانش را وسیله رسیدن به مقامات دنیایی و اهداف غیر الهی کرده‌اند و قطعاً شامل علمای ربانی نمی‌شود که از باب نمونه تعدادی از آنها را بیان می‌کنیم:
۱. سُلَیم می‌گوید: حضرت محمد فرمود: «قَالَ سُلَیْمُ بْنُ قَیْسٍ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یُحَدِّثُنِی وَ یَقُولُ إِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه وآله) قَالَ... وَ الْعُلَمَاءُ عَالِمَانِ عَالِمٌ عَمِلَ بِعِلْمِهِ فَهُوَ نَاجٍ وَ عَالِمٌ تَارِکٌ لِعِلْمِهِ فَهُوَ هَالِکٌ إِنَّ أَهْلَ النَّارِ لَیَتَأَذَّوْنَ مِنْ نَتْنِ رِیحِ الْعَالِمِ التَّارِکِ لِعِلْمِهِ وَ إِنَّ أَشَدَّ أَهْلِ النَّارِ نَدَامَةً وَ حَسْرَةً رَجُلٌ دَعَا عَبْداً إِلَی اللَّهِ فَاسْتَجَابَ لَهُ فَأَطَاعَ اللَّهَ فَدَخَلَ الْجَنَّةَ وَ عَصَی اللَّهَ الدَّاعِی فَأُدْخِلَ النَّارَ بِتَرْکِهِ عِلْمَهُ وَ اتِّبَاعِهِ هَوَاهُ -وَ عِصْیَانِهِ اللَّهَ؛
... دانشمندان دو گونه‌اند: دانشمندی که به دانش خویش عمل کند نجات یافته است و دانشمندی که دانش خویش را رها کند تباه شود، همانا که دوزخیان از بوی بد دانشمندی که به دانش خویش عمل نکرده، سخت آزرده شوند. همانا آن‌که بیش از همه دوزخیان دچار پشیمانی و
حسرت شود، فردی است که بنده‌ای را به خدا دعوت کند و آن بنده پاسخش دهد و خدا را اطاعت کند و به
بهشت برود و آن‌که او را دعوت کرده خدا را نافرمانی کند و به خاطر رها کردن دانش خویش و پیروی از
هوی و هوس و نافرمانی خدا به
دوزخ در آید.»
«مَنِ ازْدَادَ عِلْماً وَ لَمْ یَزْدَدْ هُدًی لَمْ یَزْدَدْ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعْدا؛
هر کس بر
علم خود بیفزاید و بر هدایتش نیفزاید، جز دوری از خدا چیزی افزون نکرده است».
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «وَ اعْلَمْ أَنَّ قَلِیلَ الْعِلْمِ یَحْتَاجُ إِلَی کَثِیرِ الْعَمَلِ لِأَنَّ عِلْمَ سَاعَةٍ یُلْزِمُ صَاحِبَهُ اسْتِعْمَالَهُ طُولَ دَهْرِهِ قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ ع رَأَیْتُ حَجَراً عَلَیْهِ مَکْتُوبٌ اقْلِبْنِی فَقَلَبْتُهُ فَإِذَا عَلَی بَاطِنِهِ مَکْتُوبٌ مَنْ لَا یَعْمَلُ بِمَا یَعْلَمُ مَشْئُومٌ عَلَیْهِ طَلَبُ مَا لَا یَعْلَمُ وَ مَرْدُودٌ عَلَیْهِ مَا عَلِمَ أَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَی دَاوُدَ إِنَّ أَهْوَنَ مَا أَنَا صَانِعٌ بِعَالِمٍ غَیْرِ عَامِلٍ بِعِلْمِهِ أَشَدُّ مِنْ سَبْعِینَ عُقُوبَةً بَاطِنَةً أَنْ أُخْرِجَ مِنْ قَلْبِهِ حَلَاوَةَ ذِکْرِی وَ لَیْسَ إِلَی اللَّهِ سُبْحَانَهُ طَرِیقٌ یُسْلَکُ إِلَّا بِعِلْمٍ وَ الْعِلْمُ زَیْنُ الْمَرْءِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ سَائِقُهُ إِلَی الْجَنَّةِ وَ بِهِ یَصِلُ إِلَی رِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الْعَالِمُ حَقّاً هُوَ الَّذِی یَنْطِقُ عَنْهُ أَعْمَالُهُ الصَّالِحَةُ وَ أَوْرَادُهُ الزَّاکِیَةُ وَ صِدْقُهُ وَ تَقْوَاهُ لَا لِسَانُهُ وَ مُنَاظَرَتُهُ وَ مُعَادَلَتُهُ وَ تَصَاوُلُهُ وَ دَعْوَاهُ وَ لَقَدْ کَانَ یَطْلُبُ هَذَا الْعِلْمَ فِی غَیْرِ هَذَا الزَّمَانِ مَنْ کَانَ فِیهِ عَقْلٌ وَ نُسُکٌ وَ حِکْمَةٌ وَ حَیَاءٌ وَ خَشْیَةٌ وَ إِنَّا نَرَی طَالِبَهُ الْیَوْمَ مَنْ لَیْسَ فِیهِ مِنْ ذَلِکَ شَیْ‌ءٌ وَ الْعَالِمُ یَحْتَاجُ إِلَی عَقْلٍ وَ رِفْقٍ وَ شَفَقَةٍ وَ نُصْحٍ وَ حِلْمٍ وَ صَبْرٍ وَ قَنَاعَةٍ وَ بَذْلٍ وَ الْمُتَعَلِّمُ یَحْتَاجُ إِلَی رَغْبَةٍ وَ إِرَادَةٍ وَ فَرَاغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَةٍ وَ حِفْظٍ وَ حَزْم؛
متوجه باش که اندکی از دانش باید عمل فراوانی را به دنبال داشته باشد؛ زیرا چون در موضوعی برای
انسان علم حاصل گشت، می‌باید پیوسته و تا آخر عمر خود مطابق آن عمل کند.
حضرت عیسی فرمود: سنگی را دیدم که روی آن نوشته شده بود مرا بر گردان! پس آن‌را برگردانیدم، و در طرف دیگر آن نوشته شده بود: کسی که به علم خود عمل نکند، تحصیل کردن علوم برای او شوم است، و آنچه تا به حال دانسته است به ضرر او برگشت می‌کند؛ زیرا علمی که برابر با عمل نباشد برای صاحبش وبال خواهد بود. خدای تعالی به
حضرت داود وحی فرمود: کمترین چیزی که با یک عالم بی‌عمل معامله می‌کنم این است که حلاوت و لذت
ذکر و
مناجات خود را از دل او خارج می‌نمایم، و این معنا برای او از هفتاد
عقوبت باطنی شدیدتر است. باید متوجه شد که راهی برای سلوک به سوی خداوند متعال نیست مگر به وسیله علم و تا انسان عالم، به وظائف خود نشده و از نشانی‌های راه و از خصوصیات سلوک آگاه نباشد؛ نخواهد توانست این راه را سیر کند. پس علم در زندگی دنیوی و از نظر ظاهر زینت انسان است، و از لحاظ معنا و حقیقت؛ او را به سوی بهشت سوق داده، و به مرحله رضوان و خوشنودی پروردگار متعال هدایت خواهد کرد.»
امام باقر (علیه السلام) فرمود:«مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ:إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَذِهِ لَمْ یَکُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ کَانَ لِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ؛
هنگامی که جان به اینجا برسد (و اشاره به حلقوم کرد)، برای شخص دانا و آگاه
توبه‌ای نیست ولی برای شخص بی‌اطلاع و نادان (هنوز راه) توبه وجود دارد.»
روایاتی که درباره مقابله دانشمندان با حضرت مهدی(عج الله فی فرجه) به ما رسیده است کلیت ندارد؛ زیرا اگر این سخن صحیح باشد لازمه‌اش آن است که معتقد شویم که پیروان حضرتشان افراد کم دانش و یا بی‌دانشی باشند که هیچ عقل سلیمی این سخن را نمی‌پذیرد؛ بنابراین، این دسته روایات مربوط به کسانی است که دانش را وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌ها و شهوات و امیال دنیایی خود قرار داده‌اند و علت این سرکشی آن است که آنان
ظهور امام زمان (عج الله فی فرجه) و دستورات ایشان را مخالف با شهوات و منافع خود می‌بینند و به این علت، راه انکار و مقابله با آن‌حضرت را انتخاب می‌کنند و قطعاً شامل علمای ربانی نمی‌شود؛ زیرا آنان نه تنها مخالفتی با آن‌حضرت نمی‌کنند، بلکه پیروی از آنان در زمان غیبت امام مهدی(عج الله فی فرجه) توسط امامان معصوم (علیهم السلام) توصیه شده است.
محی الدین عربی درباره ظهور امام مهدی(عج الله فی فرجه) می‌گوید: «به وسیله او، مذاهب از روی زمین محو می‌گردند و جز دین خالص و ناب باقی نمی‌ماند. افرادی که از دیگران کورکورانه پیروی می‌کنند با او به دشمنی برمی‌خیزند؛ زیرا می‌بینند که او بر خلاف نظر پیشوایشان حکم می‌کند و
فتوا می‌دهد».
این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که؛ از آنجا که امام مهدی(عج الله فی فرجه) تنها به علوم ظاهری اکتفا نکرده و به اذن خداوند از حقیقت اشیاء و واقعیت موجود در جهان اطلاع دارد در نظر ابتدایی ممکن است افرادی آن را مخالف حکم خدا بدانند، اما وقتی
یقین کردند که او همان مهدی موعود است به او معتقد و هیچ اعتراضی به دستورات و کارهای او نخواهند کرد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دانشمندان مخالف در زمان ظهور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۳۰.
