حدود احترام به دیگران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: احترام، ارتباط، انسان، معاشرت.
پرسش: حدود احترام به دیگران را بیان کنید؛ مثلاً در بعضی مواقع گفته شده که با بخیل و مغرور و … هم‌نشین نشوید، در مورد دیگر گفته شده، با مردم مدارا کنید و با همه مهربان باشید؟
پاسخ:
در دستورات دینی ما به روابط اجتماعی، معاشرت،
دوستی و
صله رحم اهمیت زیادی شده است؛ اما این‌گونه نیست که عمق روابط با همه یکسان باشد و از سوی دیگر هر کجا که ارتباطات و برخوردها از نظر
دین برای ما سودمند نبوده، به آن اشاره شده است. برای اینکه با کمّ و کیف این بحث بیش‌تر آشنا شویم، توجه شما را به نکات ذیل جلب می‌کنم.
همه انسان‌ها به خاطر اینکه مخلوق خداوند رحمان، فرزند
حضرت آدم (علیه‌السّلام) و دارای فطرت خدایی هستند، محترم‌اند و در دین شریف ما نیز توصیه شده که با مردم خوش‌رو، خوش‌گو و خوش‌رفتار باشیم؛ اما در عین حال دین به ما اجازه نمی‌دهد که با همه افراد به یک شکل طرح
دوستی ببندیم و معاشرت کنیم، هرجا که رفت‌و‌آمد به ضرر ما باشد،
اسلام به ما اجازه نمی‌دهد که در آن روابط آزادانه
عمل کنیم، به همین خاطر می‌گوید با افرادی که شما را در مسیر
حق ثابت قدم می‌کنند و به حرکت شما در آن مسیر سرعت می‌بخشند رابطه صمیمی و عمیقی ایجاد کنید و حتی در صورتی که دوست مؤمنی را از دست بدهیم، ما را
سرزنش می‌کند.
یا اگر در به دست آوردن تعداد زیادتری از امثال آنان (دوستان خوب) کوتاهی کنیم، مورد سرزنش قرار می‌گیریم.
از سوی دیگر به ما می‌گوید که با افراد منحرف، ناباب، بددهان،
دروغ‌گو، منفی‌گرا، بدبین و... هم‌نشین نشوید.
هر کجا که روابط با دیگران باعث شود که ما از مسیر صحیح و
رشد و
نزدیکی به خدا دور شویم، توصیه شده که روابط خود را کنترل کنیم، به همین خاطر در روایاتی داریم که از «هم‌نشینی» افراد دروغ‌گو، بی‌حیا، طمع‌کار،
فاسق،
بخیل، احمق،
کسی که صله رحم نمی‌کند،
فاسد، مشروب‌خور و... پرهیز کنید. لفظ مصاحبت و هم‌نشینی به این امر اشاره دارد که در هم‌نشینی مدت نزدیکی، طول ارتباط زیاد است و احتمال اینکه صفات بد به طور ناخواسته به ما منتقل شود زیاد است به همین خاطر است که
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: از هم‌نشینی و مصاحبت با مردم شریر و فاسد بپرهیزید که طبیعت شما به طور ناآگاهانه بدی و ناپاکی را از خُلق و
طبع منحرف آن‌ها می‌گیرد و شما از آن بی‌خبرید.
امّا ما نمی‌توانیم به کلی ارتباط خود را با دیگران قطع کنیم، گاهی به خاطر اینکه در
زندگی و دینداری خود موفق باشیم، نیاز است که چشم‌پوشی کنیم و نرمی به خرج دهیم یعنی باید به حداقل روابط اکتفا کنیم و در همین مقدار با نرمی، خوش‌خلقی، عدالت‌جویی و... باعث شویم دیگران را مجذوب راه صحیح و دینداری کنیم؛ کما اینکه پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) با اخلاق خوش خود عده زیادی را به
دین اسلام وارد کردند؛ به گونه‌ای که قرآن شریف می‌فرماید: «اگر
اخلاق تو تند بود، از اطراف تو، ای پیامبر، پراکنده می‌شدند.»
از صفات
مؤمن این است که اهل مدارا و چشم‌پوشی است، این بدان معنا نیست که در همه مسائل کوتاه بیاید؛ چراکه
گذشت و مدارا و نرم برخورد کردن و گرم گرفتن او نیز هدفمند است. مؤمن با این اخلاق خود هم دیگران را دعوت به‌خوبی و گذشت می‌کند و هم خود در مسیر حق سریع‌تر حرکت می‌کند و از موانع نجات پیدا می‌کند؛ چراکه برخی از سخت گیری‌ها، زندگی را بر
انسان تلخ می‌کند؛ مثلاً خویشاوندانی را که به مسائل دین بی‌تفاوت هستند را نمی‌توان یک دفعه ترک کرد، باید با دل‌جویی، مهر، مدارا با آن‌ها رفتار کرد، این امر باعث می‌شود که شما بتوانید بیش‌تر با آن‌ها ارتباط داشته باشید و به صورت تدریجی آن‌ها را
هدایت کنید؛ اما عمق رابطه نباید زیاد گردد که ممکن است باعث
انحراف خودمان گردد؛ امّا اگر کسی از روی آگاهی و عناد راه
باطل را پیش گرفته است و هرگز حاضر نیست از خلاف حق باز گردد ما نمی‌توانیم با او دوست شویم و نمی‌توانیم با او مدارا کنیم مخصوصاً اگر
هوس‌رانی و شهوت‌رانی‌های او مزاحم دینداری ما گردد این جا نباید
سکوت کنیم؛ بلکه لازم است از طریق صحیح جلوی او را بگیریم.
گر در مجلسی برویم نمی‌توانیم به خاطر اینکه دیگران از ما ناراحت می‌شوند، از حق حرفی نزنیم باید تا حد امکان آنان را به راه راست راهنمایی کنیم، امّا اگر تغییر آن مجلس از
گناه امکان نداشت بر ما لازم است که به خاطر حفظ خود و حرمت الهی خود از آن مجلس بیرون برویم؛
چراکه
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «لا یبغی للمؤمن اََن یَجْلِسَ مجلساً یُعصَی اللهُ فیه و لا یَقدر علی تغییره؛ برای مؤمن شایسته نیست که در مجلسی بنشیند که در آن
معصیت خداوند می‌شود و او قادر نیست آن مجلس را تغییر دهد.
در آموزه‌های دینی به ما گفته شده است که انسان‌ها را به چشم مهر و محبت نگاه کنیم چرا که آن‌ها اهل و عیال و مخلوق خداوند هستند، بر همین اساس است که باید خیرخواه آن‌ها باشیم، آن‌ها را به صبر (در
اطاعت خدا، در معصیت و
مصیبت) دعوت کنیم و آن‌ها را به افکار و اعمال مثبت دعوت کنیم و از اعمال و افکار منفی باز داریم؛ اما هر کسی به درد هم‌نشینی و مصاحبت درازمدت نمی‌خورد، هر فردی لایق نیست که شریک زندگی دینی و اخروی ما شود، هر فردی شایستگی اعتماد و رازداری را ندارد، به همین خاطر است که در
روایات ما سفارش زیادی شده است که هم‌نشین خوب برای خود انتخاب کنیم و آن‌ها را بارها و بارها
آزمایش کنیم و... در حدیثی آمده است که هم‌نشین خوب دارای سه خصلت است: دیدارش شما را به
یاد خدا اندازد، بیانش باعث زیاد شدن اطلاعات مفید شما گردد و عملش سبب شود که شما در انجام کار خوب و توجه به
آخرت تشویق شوید.
در حدیثی برادران را سه قسم کرده، دو قسم اول افرادی هستند که حاضرند به جان و مال شما را در امر
دین و آخرت کمک کنند، اینان دوستانی‌اند که قابل اعتمادند؛ اما قسم سوم آنانی‌اند که به خاطر اندکی لذت و خوشی و کسب رفاه و موقعیت با تو دوست می‌شوند که این قسم قابل اعتماد نیستند (البته باید با اخلاق خوب، احترام و... آن‌ها را راهنمایی کنیم. اگر حاضر نشدند به راه
حق بازگردند، از آن‌ها جدا می‌شویم؛ چراکه آن‌ها گرگانی در
لباس میش‌اند.)
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حدود احترام به دیگران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۲۱.
