جنگ‌افروزان نهروان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نهروان،
علی (علیه‌السّلام)،
حکم،
قرآن،
جنگ،
خوارج.
پرسش: جنگ افروزان نهروان چه کسانی بودند؟
پاسخ:
متون تاریخی و حدیثی، جنگ‌افروزان
نهروان را با پنج عنوان یاد کرده‌اند.
نخستین کسی که ایشان را با این عنوان یاد کرد،
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود که با بینش خدایی دریافت این گروه به دلیل افراط‌ورزی دینی، به سرعت از
دین خارج خواهند شد، به‌گونه‌ای که هیچ یک از نشانه‌های حقیقی دین در ایشان باقی نخواهد ماند. ایشان در این باب فرموده است:
آنها از دین بیرون می‌روند، همان‌گونه که تیر از هدف می‌گذرد و تیرافکن به تیرش، پیکانش، و بند پیکانش می‌نگرد و در شکافِ نوک پیکان، تردید می‌کند که آیا خونی به آن آویخته است یا نه!.
درباره علّت نامگذاری ایشان به حَروریه،
مبرّد در
الکامل چنین آورده است:
ایشان را از آن روی «حروریه» نامیدند که
علی (علیه‌السّلام) پس از آن که گفتگوی آنان را با
ابن عبّاس دید، در ضمن گفتارش، به ایشان گفت: آیا نمی‌دانید که چون آن قوم، قرآن‌ها را برافراشتند، به شما گفتم: «همانا این کار،
نیرنگ و عجز است و ایشان، اگر خواهان
حکم قرآن بودند، به
جنگ من نمی‌آمدند. سپس از من خواستار داوری شدند؟ آیا به یاد ندارید که این کار، برای من بیش از همه شما ناخوشایند بود؟»
گفتند: خدای را، آری!...
پس همراه وی دو هزار تن از حروراء بازگشتند، که پیش‌تر در آن‌جا گرد آمده بودند. سپس علی به ایشان گفت: «شما را چه بنامیم؟».
آن‌گاه گفت: «شما حروریّه هستید، زیرا در حروراء گرد آمدید».
شُرات این نام، دو معنای متضاد را در بر دارد:
الف ـ برگرفته از «شَری» است، یعنی «
خشم ورزید». در این باب، گفته شده است: ایشان را به این نام خواندند؛ زیرا خشم می‌ورزیدند و سرسختی می‌کردند.
ب ـ برگرفته از «شَری» است، یعنی «فروخت».
خوارج خود را «شُرات» به این معنا قلمداد می‌کردند، به این اعتبار که دنیای خویش را به
آخرت فروخته‌اند و مصداق این
آیه مبارک‌اند:
«و از مردم، کسی است که برای جُستنِ خشنودی خدا، جانش را می‌فروشد». و علی (علیه‌السّلام) در ردّ این پندار جاهلانه فرمود: «بلکه ایشان مصداق این آیه‌اند:
«بگو: آیا شما را از زیانکارترین مردم آگاه کنیم؟ [این، از نام‌های مشهور بر پاکنندگان نهروان است و از آن‌رو به این عنوان خوانده شدند که از فرمان امام علی (علیه‌السّلام) خروج کردند و از حکم او سرپیچی نمودند.
بُغات (جمع «باغی») برگرفته از «بغی» به معنای تجاوز (سرکشی) و ستم و تباه‌گری است. آن گاه که از علی (علیه‌السّلام) پرسیده شد که آیا نهروانیان مشرک‌اند یا
منافق، وی ایشان را بُغات خواند.
این نامگذاری ریشه‌ای قرآنی دارد، آن‌جا که
خداوند ـ‌تعالی‌ـ می‌فرماید:
«و اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر به جنگ برخاستند، میانشان آشتی افکنید. و اگر یک گروه بر دیگری تعدّی کرد، با آن که تعدّی می‌کند، بجنگید تا به فرمان خدا باز گردد. پس اگر باز گشت، میانشان صلحی عادلانه برقرار کنید و عدالت ورزید، که خدا عادلان را دوست می‌دارد».آنچه در این زمینه شایانِ توجّه است، آن‌که سه عنوان نخست، ویژه نهروانیان است؛ امّا دو لقب خوارج و بُغات، ویژه آنان نیست و درباره
ناکثین (اصحاب جمل) و قاسطین (
معاویه و یارانش) و نیز هر کس از امامِ عادل سرپیچد، به کار می‌رود.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «جنگ‌افروزان نهروان» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۱۱.
