ترس از تاریکی و تنهایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ترس از تاریکی، ترس از تنهایی، تاریکی قبر.
پرسش: چون از تاریکی قبر و از تنهایی آن وحشت فراوانی دارم، همیشه از تاریکی شب و از تنهایی می‌ترسم، چگونه آن را درمان کنم؟
پاسخ: ترس از تاریکی و تنهایی نمی‌تواند مشکل حادی باشد و درمان آن بسیار آسان است و می‌توانید با مراجعه به متخصص مشاوره، آن را درمان کنید و اگر دست‌رسی به مشاوره ندارید، می‌توانید با
مطالعه کتاب‌هایی که معرفی می‌شود، به درمان بپردازید. هم‌چنین توجه داشته باشید که نمی‌توان ریشه
ترس از تاریکی را ترس از
قبر دانست؛ بلکه باید ریشه و علل را در جایی دیگر بجویید.
ترس حالت عاطفی روانی بسیار پیچیده و نیرومندی است که در تمام افراد انسانی وجود دارد و این نیرو برای بقای نوع بشر ضروری و لازم است؛ چراکه اگر ترس وجود نداشته باشد،
انسان خود را با خطر مواجه کرده و از بین می‌رود. بنابراین حد متعادلی از ترس برای همگان لازم و ضروری است؛ ولی اگر این حالت از مقدار بهنجار تجاوز کند، نه‌تنها مفید نیست، بلکه مخرب خواهد بود و عنوان نابهنجاری به خود می‌گیرد و باید درمان شود.
و در این‌جا لازم به تذکر است که ترس در مسائل اخلاقی و اعتقادی با ترس در مسائل روحی و روانی فرق دارد و مناسب است به هر کدام از زاویه خود توجه شود.
از نظر بینش اسلامی اگر کسی مشکل روحی نداشته باشد و از
مرگ و
قیامت بترسد، این ترس به علل مختلف می‌تواند باشد.
اول این‌که مرگ و سفر به قبر را مساوی با
فنا و نیستی می‌دانند و به خاطر ضعف شناخت نسبت به جهان آخرت، دچار ترس و وحشت می‌شوند و از این‌که زندگی دنیوی را از دست می‌دهند، وحشت زده هستند.
دوم این‌که
ایمان به
زندگی پس از مرگ دارند و هرگز مرگ را به معنی فنا و نیستی
تفسیر نمی‌کنند؛ ولی به خاطر آن‌که پرونده اعمالشان سیاه و تاریک است، از بیم مجازات‌های پس از مرگ و صحنه
قیامت، هراسی شدید دارند.
علت سوم این است که بعضی افراد به خاطر دل‌بستگی‌های شدید به
زندگی دنیا و علاقه شدید به
مال و زرق و برق دنیا، حاضر نیستند از آن جدا شوند و به
جهان آخرت سفر کنند.
مردی از
امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) پرسید: «یابن رسول الله! ما لَنا نکرَهُ الموتَ و لا نُحبّه؟ فقال (علیه‌السّلام): انّکُم اخربتُم آخرتَکُم، و عمَّرتُم دنیاکُم و انتُم تکرَهوُنَ النّقلةَ منَ العمرانِ الی الخراب»؛ این به خاطر آن است که شما
آخرت خود را ویران ساختید و دنیای خود را آباد کردید، لذا اکراه دارید که از آبادی به سوی ویرانی بروید.
علت چهارم: ترسی است که در ادبیات دینی از آن به
خشیت یاد می‌شود و خاص عالمان بالله است. اینان چون عظمت خداوند و حقارت و کوچکی
اعمال خود را باور دارند، همیشه اندیش‌ناک‌اند که مبادا اعمال آنان خالص و پیراسته نباشد یا
شیطان آنان را به اعمالشان امیدوار کرده و از تکیه بر رحمت الهی
غفلت ورزند. این افراد دائماً میان بیم و امیدند. بیم از سوء عاقبت و امید به رحمت و مهربانی خدا.
راه درمان این افراد به این است که:
اعمال گذشته خود را
اصلاح کنند و مطیع اوامر الهی باشند و
معصیت نکنند و
شناخت خود را نسبت به جهان آخرت اصلاح کنند و بدانند که اولاً مرگ و قبر به معنای نابودی و فنا نیست؛ بلکه مرگ پلی است برای گذر به زندگی ابدی و سعادتمند.
ثانیاً،
خداوند متعال با
رحمت و
مغفرت خویش با بندگان معامله می‌کند و در سختی‌ها به فریادشان می‌رسد و قبر
مؤمن روضه‌ای از روضه‌های
بهشت می‌شود و از
نعمت‌های بهشتی بهره‌مند می‌گردد.
مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم
خاک ••• دوسه روزی قفسی ساخته‌اند از بدنم
خرّم آن
روز که پرواز کنم تا بر دوست ••• به هوای سر کویش پر و بالی بزنم
ترس از دیدگاه
دانشمندان روان‌شناس انواع گوناگونی دارد و یکی از این ترس‌ها به نام
ترس موهوم معروف است. اگر شخصی از موقعیتی که در آن هیچ‌گونه خطری وجود ندارد، اجتناب کند و بترسد، اگرچه می‌داند که چنین رفتاری احمقانه و غیر منطقی است، در واقع گرفتار ترس موهوم (Reaction Phobic) شده است.
ترس موهوم یکی از رایج‌ترین شکل از ترس‌هاست که در میان بچه‌ها و بزرگ‌سالان اتفاق می‌افتد و ترس از تاریکی و تنهایی از مصادیق ترس موهوم است و در این اختلال، فرد از قرار گرفتن در تاریکی و یا تنها ماندن هراس دارد، بدون این‌که دلیل موجه یا ترسی واقعاً، وجود داشته باشد.
برای درمان این اختلال باید از روان‌شناسی ماهر و متعهد کمک گرفت و مراجعه حضوری به مراکز
مشاوره داشت و در درجه اول با انجام مصاحبه و مهارت‌های مشاوره‌ای به علت این ترس پی برد و سپس به درمان آن پرداخت و شاید این مشکل را نتوان به صورت مطلوبی از طریق
مکاتبه حل کرد، ولی برای راهنمایی اجمالی مناسب است نکاتی بیان شود.
به نکات زیر توجه کنید:
می‌دانید که ریشه بسیاری از ترس‌ها،
جهل است. افراد می‌ترسند بدان خاطر که نسبت به آن شیء یا پدیده جاهل‌اند و نمی‌دانند که فلان مسئله به چه صورت و کیفیتی است؛ لذا اگر اطلاع کافی از محتوای آن داشته باشند، در درمان موفق خواهند بود.
خیلی مواقع انسان با خیال‌بافی‌های کاذب منشأ
ترس و
وحشت می‌شود؛ لذا مناسب است که در آن مواقع از خطور خیالات واهی جلوگیری کند و خودش را با چیزی مشغول ساخته و به اصل قضیه
فکر نکند و دیگر این‌که
اعتماد به نفس و روحیه خود را تقویت کند.
خودش را در تاریک‌ترین جاها قرار دهد و یک دفعه این کار را بکند،
حضرت علی (علیه‌السّلام) ضمن روایتی فرمودند: اگر از چیزی هراس و ترس داری، خودت را در درون آن بینداز.
افرادی چون دکتر بیل گفته‌اند که اعتقادات مذهبی و پناه بردن به
ذکر و
دعا می‌تواند نقش اساسی در درمان ترس داشته باشد.
کوچک گرفتن مسئله و عدم توجه جدی به آن و این‌که من قوی‌تری از آن هستم که از این مسئله هراس داشته باشم.
استفاده از روش‌های تنش‌زدایی و آرام‌بخشی که روشی بسیار مطلوب و مؤثر است که این روش در کتاب‌های متعددی که برای درمان ترس است وجود دارد.
خلاصه این‌که ترس از تاریکی و تنهایی نمی‌تواند مشکل حادی باشد و درمان آن بسیار آسان است و می‌توانید با مراجعه به متخصص مشاوره، آن را درمان کنید و اگر دست‌رسی به مشاوره ندارید، می‌توانید با
مطالعه کتاب‌هایی که معرفی می‌شود به درمان بپردازید. هم‌چنین توجه داشته باشید که نمی‌توان ریشه ترس از تاریکی را ترس از
قبر دانست؛ بلکه باید ریشه و علل را در جایی دیگر بجویید.
۱. کجباف، محمدباقر، روان‌شناسی ترس، انتشارات آوای نور، ۱۳۸۱ ش.
۲. اُهاید، مارگارت، ترس و ترسهای مرضی، مترجم شمسی زند سلیمی، انتشارات انیس، ۱۳۷۳ ش.
۳. دکتر قائمی، علی، مسئله ترس و اضطراب کودکان، انتشارات امیری، ۱۳۷۶ ش.
۴. دکتر فنسترهایم، هربرت و جین بائر، رفتار درمانی نترسید، ترجمه مهدی قراچه داغی، انتشارات علمی، ۱۳۸۱ ش.
۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۵، مطبوعاتی هدف، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ترس از تاریکی و تنهایی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۰۸.
