ترتیب قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: قرآن، مکی، مدنی
پرسش: با توجه به
مکی و مدنی بودن
سوره‌ها قرآن راچه کسی به این ترتیب در آورده است و این ترتیب بر اساس چیست؟
پاسخ:
مدارک متعدد وزیادی این واقعیت را تأیید می کنند که
قرآن ، به صورتی که اکنون در دست مااست، در
عصر پیامبر(ص) و به فرمان او جمع آوری شده است.
علی بن ابراهیم قمی از
امام صادق(ع) نقل کرده است که رسول خدا به علی فرمود: قرآن درقطعات حریر و کاغذ و امثال آن پراکنده است، آن را جمع‌آوری کنید؛ سپس اضافه می کند: علی از آن مجلس برخاست و آن را در پارچهء زردرنگی جمع آوری نمود و سپس بر آن مهر زد.
گواه دیگر این که دانشمند معروف اهل تسنن در کتاب از علی بن ریاح نقل می کند که:علی بن ابیطالب وابی بن کعب، قرآن رادر زمان رسول خدا جمع آوری کردند.
سومین شاهد جمله‌ای است که نویسندهء معروف
اهل سنت درکتابش از زیدبن ثابت آورده است که می‌گوید:ما در خدمت پیامبر قرآن را از قطعات پراکنده جمع آوری می کردیم وهر کدام را طبق راهنمایی پیامبر در محل مناسب خود قرار می دادیم، ولی با این حال این نوشته‌هامتفرق بود، پیامبر به علی دستور داد که آن را یک جا جمع کند و ما را از ضایع ساختن آن برحذر می داشت.
سید مرتضی دانشمند بزرگ شیعه می گوید: قرآن در زمان رسول‌الله به همین صورت کنونی جمع آوری شده بود.
طبرانی وابن عساکر از چنین نقل می کنند که شش نفراز انصار، قرآن را در عصر پیامبرجمع آوری کردند.
نیز همو نقل می کند که از انس بن مالک پرسیدم:چه کسی قرآن را در عصر پیامبر جمع آوری کرد؟گفت:چهار نفر که همه از انصار بودند:۱ ابی بن کعب؛۲ معاذ؛۳ زیدبن ثابت؛ ۴ابوزید.
امادر مورد
ترتیب سوره‌های قرآن براساس
مکی و مدنی بودن،
قرآن پژوهان اعم از
اهل سنت یا شیعه برای شناخت سوره‌ها و
آیات مکی ومدنی ، سه قاعده یامعیار را ذکر کرده‌اند:
قاعده همگانی یعنی آنچه درمکه وپیرامون آن نازل شده، مکی است و آن چه درمدینه و پیرامون آن نازل شده مدنی است.
قاعدهء ناظر به انسان‌ها باشد، یعنی آن چه مربوط به اهل
مکه باشد غالباً با «یا أیّها الناس» بوده ومکی است و آن چه خطاب به اهل مدینه باشد غالباً باخطاب مدنی « یا أیها الذین آمنوا» است.
قاعده زمانی (که محققان آن را جامع و مانع تر شمرده‌اند) این است که آیات و سوره‌هایی که پیش ازهجرت نازل شده، مکی است و آیات و سوره‌هایی که پس از هجرت فرود آمده، مدنی است؛ چه در
مکه نازل شده باشد و چه در
مدینه یادر سفرها و غزوات. البته بعضی دیگر از علما معیارهای دیگری را وضع کرده‌اند.(۴)
در
قرآن مجید این مسئله اجماعی است که پیامبر آن را به این ترتیب در آورده است.
اما درمورد ترتیب سوره‌های
قرآن کریم ، اختلاف وجود دارد.
بعضی می گویند:ترتیب سوره‌های قرآن اجتهادی است؛ به این معنا که
صحابه پیامبر به هنگام جمع آوری قرآن، مطابق ذوق و سلیقه شخصی خود، ترتیب موجود رادر سوره‌های قرآن به وجود آورده‌اند. دلیل اجتهادی بودن ترتیب سوره‌های قرآن، اختلاف مصاحف صحابه می باشد، چون این مصاحف از نظر ترتیب سوره‌ها متفاوت هستند. برخی
صحابه سوره‌ها و
آیات قرآن رابر حسب نزول آنهامرتب ساختند؛ مانند
مصحف علی (ع) که در آن سوره‌های مکی پیش از سوره‌های مدنی قرار دارد، در حالی که
مصحف عبدالله بن مسعود از نظر ترتیب سوره‌ها کاملابا ترتیب مصحف علی متفاوت است.
در مقابل این نظریه، بعضی بر این عقیده اند که ترتیب
سوره‌های قرآن ، توقیفی است؛به این معنا که
صحابه پیامبر هنگام جمع آوری قرآن طبق اشاره پیامبر سوره‌های قرآن را مرتب می کردند. یکی از ادله توقیفی بودن ترتیب موجود در سوره‌های قرآن، روایتی است که از ابی بن کعب نقل شده است که:رسول خدا مرا احضار کرد و فرمود:
جبرئیل مرا مأمور ساخت که به تو درود و تهنیت گفته و قرآن را بر تو بخوانم، ابی عرض کرد: پدر ومادرم فدای تو باد، مرا به ثواب وفضیلت قرآن آگاه فرما. رسول خدا
ثواب قرائت سوره‌ها را از سوره آغاز و به ترتیب تا آخرین سوره (الناس ) بیان فرمود.
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
