افتخار علمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اختراع، افتخار علمی،
ائمه، شیعیان،
دین، شهرت، اعتبار، ارزش افراد،
تمدن اسلامی، مسلمانان، تفکر
غرب،
تشیع.
پرسش: أ. چرا پیامبران و ائمه مثل مخترعان و دانشمندان هیچ آثاری از خود برجای نگداشتند تا مایه افتخار بیشتری شوند؟ ب. چرا
شیعیان هیچ افتخاری از نظر علمی و برتری خاصی نسبت به سایر ادیان که این همه
پیشرفت می‌کنند، ندارند. آیا به‌خاطر اطلاع‌رسانی غلط است؟
پاسخ: دین وظیفه
خلق ابزار مادی برای زندگی را ندارد و عمدتاً ساخت اینها بر عهده
عقل بشری بوده است و انتظار خلق چنین ابزاری از دین، انتظاری نابجا است. پس آنچه را از مخترعان و دانشمندان در خلق ابزار مادی وجود دارد، نمی‌توان از پیامبران و ائمه انتظار داشت؛ اما درباره افتخارات علمی مسلمانان باید بگوییم که مسلمانان تمدنی را شکل دادند و در این تمدن
علمای بزرگی در علوم مختلف (ازجمله
فلسفه،
کلام،
نجوم،
ریاضی، پزشکی،
شعر و...) وجود داشتند. نقش شیعیان نیز در آن بسیار شگرف و پر اهمیت بوده است.
دین وظیفه خلق ابزار مادی برای زندگی را ندارد و عمدتاً ساخت اینها بر عهده عقل بشری بوده است و انتظار خلق چنین ابزاری از دین، انتظاری نابجاست؛ زیرا دین عهده‌دار ساخت وسایلی (مانند برق، ماشین و ...) نیست؛ بلکه
دین در درست زندگی کردن و پدید آوردن یک زندگی معنوی، نقشی عمده ایفا می‌کند تا در نهایت بتواند
انسان را به رستگاری ابدی برساند.
این بحث به "انتظار بشر از دین" برمی‌گردد که لازم است اندک توضیحی پیرامون آن دهیم.
انتظار مشترک از دین، این است که بتوانیم از طریق راهی که
خداوند به‌وسیله دین به ما نشان داده، به رستگاری ابدی برسیم و ضروریاتی که در این راه برای ما لازم است، باید از طریق دین به دست ما برسد؛ اما ابزارهای مادی که امروزه بسیار به درد
بشر خورده و نبود آنها زندگی را فلج می‌کند، بیشتر برای این دنیای مادی است و ضرورتی در نیاز به آنها برای رسیدن به
رستگاری مورد نظر وجود ندارد.
شایان توجه است که
شهرت در میان مردم، اعتبار به‌خصوصی به شخص یا شیء مشهور نمی‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر یک ورزشکار در میان مردم مشهورتر از یک
عالم باشد، نمی‌توان باارزش بودن آن را نیز
استنباط کرد؛ زیرا مردم به مسائلی اهمیت می‌دهند که ارزش کمتری نسبت به مسائل غیرمعروف دارد. حال اگر یک
مخترع جهانی با خلق اثری مادی به جهانیان خدمتی کرده و شهرت بسیاری را به‌دست آورده، نشان از تلاش و اعتبار بیشتر او بر
انبیا و صالحان ندارد، خلاصه این‌که شهرت مقیاسی برای سنجش
اعتبار و
ارزش اشخاص نیست.
اما امروزه درباره افتخارات علمی و تأثیرات شیعیان تحقیقاتی شده که ما تنها به کلیاتی از آنها اشاره می‌کنیم.
بیشتر افتخارات مسلمانان به زمانی برگشت می‌کند که آنها توانستند تمدنی بزرگ را شکل دهند که در چند قرن بوده است.
اسلام تنها دینی بوده که توانسته بن‌مایه تمدنی بزرگ و شگرف را ایجاد کند و تا چندین قرن در
علوم و فنون مختلف ترکتازی کند و حتی مقدمه‌ای برای شکل‌گیری تمدن‌های بعدی نیز شده است. در این
تمدن، علمای بزرگ در علوم مختلف (ازجمله فلسفه، کلام، نجوم، ریاضی، پزشکی، شعر و ...) بودند که تمدن اسلامی را پدید آورده‌اند که نقش شیعیان نیز در آن بسیار شگرف و پراهمیت بوده است.
در فلسفه، مسلمانانی (چون
ابوعلی سینا و فارابی) را که شیعه بودند، می‌توان نام برد. این دو تأثیرات شگرفی بر تفکرات
غرب گذاردند؛ به‌گونه‌ای که کتاب‌های ابوعلی سینا تا قرن هفدهم در دانشگاه‌های غرب تدریس می‌شد. در
نجوم نیز این مسلمانان و شیعیان بودند که بسیاری از تئوری‌ها را پی‌ریزی کردند، مسلمانان هم‌چنین روش‌های مهم و بزرگی را برای استفاده
عقل در دفاع کردن از دین بنا نهادند که این
علم کلام نامیده شد و گروه‌های کلامی (همچون معتزلیان) که شیعیان نیز در میان آنها وجود داشتند، تأثیرات جدی بر علمای ادیان دیگر گذاشتند.
در نهایت با آن‌که هیچ
دانش مادی، وابستگی کامل به دین خاصی ندارد و این‌گونه دانشمندان از میان ادیان مختلف برخاسته‌اند و هیچ دین الاهی حقانیت خود را از راه تعداد دانشمندان متدین به آن دین و اختراعاتشان اثبات نمی‌کند، اما با این وجود نقش مسلمانان ـ و به‌خصوص شیعیان ـ در شکل‌گیری علوم امروزی، انکار‌ناپذیر می‌باشد.
البته این توان و
قدرت علمی همراه با تأثیراتی که
علمای
مسلمان آن زمان بر پیروان ادیان دیگر گذاشته‌اند، کمی مورد نامهربانی بوده و کمتر مورد بررسی‌های مفصل قرار گرفته است و تنها در چند سال اخیر محققانی به تحقیق در این موضوعات به پا خاسته‌اند.
در انتها باید بگوییم
تشیع ازجمله معدود گروه‌های دینی در جهان است که توجه بسیاری بر استفاده از
عقل داشته و در آن سفارش‌هایی بسیار برای کسب علم شده و در تشیع انسان‌های اهل علم از منزلت بسیاری برخوردار هستند و این نشان از آن است که آنچه یک
مذهب یا
دین باید در پیشبرد علم مفید داشته باشد، در اسلام و تشیع موجود است و اگر امروزه کم‌کاری وجود دارد، از مسلمانان و شیعیان است، نه از
اسلام و تشیع.
پایگاه اسلام کوئست.
