کهنگی در مطالب قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: قرآن ، کهنه،
قوانین اسلامپرسش: اگر مطالب قرآن
کهنه نمی شود، چگونه مسائلی از قبیل
بردگی ، جنگ با روش‌های قدیمی،
ماه‌های قمری ، نصاب گاو و شتر و... مطرح شده است؟ آیا این‌ها نشان اختصاص آن به زمان خاص نیست؟
پاسخ:قرآن کریم و دین مقدس اسلام آمده تا بشر را تا پایان دنیا هدایت نماید و راه سعادت و خوشبختی هر دو جهان را به وی ارائه نماید. از همین رو باطل و کهنگی در قوانین اسلام راه ندارد.
قرآن کریم و
دین مقدس اسلام آمده تا بشر را تا پایان دنیا هدایت نماید و
راه سعادت و خوشبختی هر دو جهان را به وی ارائه نماید. از همین رو باطل و کهنگی در قوانین اسلام راه ندارد.
قرآن می فرماید:«و این کتابی است قطعاً شکست ناپذیر،که هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر به سراغ آن نمی آید، چرا که از سوی خداوند حکیم و شایسته ستایش نازل شده است".
امیرمؤمنان علی(ع) دربارة قرآن فرمود:«کتاب خداوند میان شما سخنگویی است که هیچ گاه زبانش از حق گویی خسته نمی شود، و خانه ای است که پایه‌هایش هرگز فرو نمی ریزد،و نیرومندی است که یارانش شکست نمی خورند».
با توجه به این که بشر نیازهای ثابت و متغیر دارد، اسلام بر نیازهای ثابت انسان، مُهر ثابت زده است، اما نیاز متغیر او را تابع نیازهای ثابت قرار داده،
و این اعجازی است که در ساختمان دین به کار رفته و موجب شده که همواره با پیشرفت زمان و تغییر اوضاع و احوال اجتماعی و فرهنگی، پاسخ گوی پرسش‌ها و نیازهای روز باشد.
با توجه به این ویژگی،
فقهای شیعه در هیچ عصری با بن بست و مشکلات حل نشدنی فقهی روبه رو نگشته اند. این نکته باتوجه به دو مطلب روشن می شود:
علاوه بر
احکام عبادی مثل
نماز ،
روزه ،
حج و... که احکام ثابتی هستند،اصول ثابت دیگری نیز هست که نحوة پیاده کردنش بستگی به زمان اجرا دارد و با اقتضای زمان قابل تغییر است، مثلاً
حفظ اسلام اصل ثابت و مسلّمی است، اما چگونه و با چه روشی اسلام حفظ می شود، بستگی به شرایط زمان دارد. یک وقت شرایط زمان اقتضا می‌کند که امام با دشمن صلح کند، مانند صلح امام حسن مجتبی(ع) و زمان دیگر
حفظ کیان اسلام به قیام و کشته شدن در راه خدا است، مثل
نهضت مقدس امام حسین(ع) . از همین رو
امیرمؤمنان (ع) ۲۵ سال مانند کسی که استخوان در گلو و خار در چشم داشت، برای حفظ اسلام صبر کرد و از حقّ مسلّم خود صرف نظر نمود، ولی هنگامی که به قدرت رسید، محکم ایستاد و در مدت کمتر از پنج سال، سه جنگ داخلی را پاسخگو شد.
برابری و همدردی با مسلمانان اصل ثابت دیگر است که در هر زمان باید انجام گیرد، لیکن زمانی حمایت‌های سیاسی و زمان دیگر همکاری فرهنگی و وقت دیگر کمک‌های مالی به عنوان مواسات اسلامی به حساب می آید.
استفاده از
لباس شهرت حرام است اما این که چه لباسی لباس شهرت است، بستگی به زمان دارد. آمادگی دفاعی برای مسلمانان اصل ثابت است ولی وسایل دفاع مثل شمشیر، سپر، تانک، هواپیمای جنگی، بمب اتم و... طبق نیاز روز تهیه می گردد.
قوانین اسلام به شکل
قضایای حقیقیه وضع شده، نه قضایای خارجیه؛ یعنی طبیعت اشیا را در نظر گرفته و روی طبیعت حکمی برده است.
هر وقت این طبیعت و موضوع پیدا شد، حکم می آید و هر وقت موضوع از بین رفت، حکم از بین می رود، مثلاً می گوید:غصب، دزدی و شراب حرام است؛ گوشت گوسفند حلال است و اگر مال به حد نصاب تعیین شده برسد، زکات دارد، یا منافع کسب اگر از مخارج سالانه زیاد آمد،
خمس دارد و... در تمام این موارد اسلام از اوّل نگفته این موضوعات باید پیدا شود، بلکه گفته اگر این موضوعات در خارج پیدا شد، حکمش این است. چنانچه موضوع از بین رفت، حکم از بین می رود.
در مورد بردگی هم مسئله از این قرار است. اسلام نگفته بردگی باید باشد بلکه با توجه به وجود بردگی در زمان
ظهور اسلام و صلاح نبودن الغای مطلق بردگی در آن زمان، اسلام راه آزادی بردگان را آورده است.
توضیح این که: اسلام هرگز ابداع کنندة بردگی نبوده است، بلکه در حالی ظهور کرد که
نظام برده‌داری سراسر جهان را گرفته بود،و با تاروپود جوامع بشری آمیخته بود، حتی تا حدود صد سال پیش (۱۸۹۰ میلادی) ادامه داشت.
اسلام برای آزادی بردگان طرحی را مطرح نمود که بدون این که جامعه را مختل نماید، به تدریج موجب آزادی تمامی بردگان گردد. بنابراین اسلام نگفته حتماً باید بردگی باشد تا با الغای بردگی گفته شود این قانون اسلام از بین رفت، بلکه با توجه به وجود بردگی در زمان
ظهور اسلام و مصلحت نبودن الغای بردگی در آن زمان، قوانینی وضع کرد که در دراز مدت آزادی بردگان را به ارمغان آورد.
ماه‌های قمری بدین لحاظ مقیاس
احکام الهی قرار گرفته که یک مقیاس طبیعی است و در اختیار همگان می باشد. یکی از
امتیازات قوانین اسلام این است که دستورهای آن معمولاً طبق مقیاس‌های طبیعی قرار داده شده است.
زیرا مقیاس‌های طبیعی وسیله‌ای است که در اختیار همگان قرار دارد و گذشت زمان اثری بر آن نمی گذارد.
اما مقیاس‌های غیر طبیعی در اختیار همه نیست، حتی در عصر ما هنوز همه مردم نتوانسته‌اند از
مقیاس‌های جهانی استفاده کنند.
اسلام مقیاس را گاهی وجب، گاهی گام، گاهی بند انگشتان و گاهی طول قامت انسان و در مورد تعیین وقت، غروب آفتاب و طلوع فجر، گذشتن خورشید از
نصف النّهار و
رؤیت ماه قرار داده است. درست است که گردش خورشید در برج‌های دوازده گانه وسیلة خوبی برای تعیین ماه‌های شمسی است ولی این تقویم با این که طبیعی است، به درد همه نمی خورد و تنها
دانشمندان نجوم از طریق رصد‌های نجومی می توانند بودن خورشید را در فلان برج تشخیص دهند. به همین دلیل دیگران مجبورند به تقویم‌هایی که به وسیلة منجمان تنظیم شده مراجعه کنند، ولی گردش منظم ماه به دور زمین، تقویم روشنی به دست می دهد که حتی افراد بی سواد و بیابانگرد قادر به تشخیص آن هستند.
از این رو
تقویم اسلامی - بر اساس تقویم قمری و گردش ماه است و برای همیشه مسلمانان برای انجام اعمال عبادی که نیازمند به زمان بندی است، از این تقویم استفاده می نمایند. پس این تقویم کهنه نشده است.
در مورد
نصاب شتر و گاو و... باید گفت مسئله
زکات امروز هم مطرح است، زیرا گاو داران و گوسفنداران و کشاورزان زیادی هستند که دارای شرایط پرداخت زکاتند و باید با مراجعه به رساله مرجع تقلید خود، با مسایل زکات آشنا شوند.
برای آگاهی بیش‌تر به کتاب اسلام و مقتضیات زمان اثر
شهید مرتضی مطهری مراجعه کنید.
سایت:مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
