کارکردهای دین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: به نظر شما آیا
دین می تواند در دنیای مدرن کارکردهای مثبت داشته باشد؟ در این صورت آیا می توان از
اسلام تعبیری منطبق با نیازهای بشر
عصر مدرن ارایه داد؟
واژه ی «دین» شامل همه ی ادیان، اعم از
ادیان آسمانی و غیر آسمانی،
تحریف نشده (اسلام) و تحریف شده و... می شود.
به
اعتقاد ما تنها دین اسلام است که می تواند در همه ی زمان ها و در تمامی اعصار کارکردهای مثبت داشته باشد؛ زیرا اسلام
دین خاتم و کامل‌ترین دین الهی است. از این رو، باید در تمامی زمان ها و در همه ی حوزه های زندگی
انسان _ خواه فردی و خواه اجتماعی_، دارای نظر و برنامه باشد و رهنمودهای کلی ارایه کند. از طرف دیگر حوزه ی کارکرد دین از حوزه ی کارکرد
علم و
تکنولوژی کاملاً متمایز است. با پیش رفت تکنولوژی دامنه ی برنامه ریزی و قانون گذاری دین گسترش می یابد و از طریق اجتهاد و استنباط از منابع غنی
فقه اسلام، احکام موضو عات جدید روشن می گردد.
دین در سه بخش؛ ارتباط انسان با خود، ارتباط انسان با دیگران (طبیعت و جامعه)و ارتباط انسان با
خدا، برای انسان برنامه دارد و پاسخ گوی تمام نیازهای هدایتی بشر از طریق شیوه ای که
اهل بیت (ع) پایه گذاری کرده اند و از آن به
اجتهاد نام برده می شود، می باشد.
دین یک واژه ی عام است که شامل همه ی ادیان اعم از
ادیان آسمانی و غیر آسمانی، تحریف نشده (اسلام) و تحریف شده و... می شود. به اعتقاد ما تنها اسلام است که در همه ی زمان ها و در تمامی اعصار می تواند کارکردهای مثبت داشته باشد و ادیان دیگر از چنین توانمندی نیستند؛ زیرا تنها اسلام دین خاتم و کامل‌ترین دین مرسل است.
اساسا حوزه ی کارکرد دین از حوزه ی
کارکرد علم و تکنولوژی کاملا متمایز است. دلیل نیاز آدمی به دین، وجود اموری است که انسان با
عقل، حس و تجربه ی خود نمی تواند به آنها دست پیدا کند. این مطلب؛ یعنی محدودیت ابزار ادراکی ما در مباحث فلسفی مورد تأیید عقل قرار گرفته و قرآن نیز به آن اشاره کرده و می فرماید: «... علّمکم ما لم تکونوا تعلمون»
به شما آن چه را نمى توانستيد بدانيد، ياد داد. با اين وصف، هيچ گاه بشر به نقطه اى نمى رسد كه از دين بى نياز شود.
دين در سه بخش براى انسان برنامه و راه کار دارد و در تلاش است كه به تصحيح سه نوع ارتباط بپردازد: ألف: ارتباط انسان با خود. ب: ارتباط انسان با ديگران (طبيعت و جامعه)، ج: ارتباط انسان با خدا.
از اين رو هم به دنيا توجه مى‌كند و هم به
آخرت. اسلام به دنبال آبادانى دنيايى است كه آخرتش را هم آباد كند و چنين چيزى از عهده‌ى اخلاق دنيايى و... خارج است. دين هم به دل توجه دارد و هم به عقل. چگونه علم مى‌تواند براى بشرى كه تاكنون از او و ابعاد وجوديش شناخت كاملى پيدا نكرده است، برنامه‌اى جامع عرضه كند و
سعادت او را تأمين نمايد. اگر چه علوم بشرى كارسازند، اما این علوم تنها در طراحى سازوكارهاى مناسب به مدد ما مى‌آيند و از ارايه‌ى مكتب و
فلسفه و نظام، عاجزاند و بشر ، پيش از هر چيز به برنامه و مكتب نيازمند است و آن گاه به سازوكار. در اسلام طراحى سازوكارهاى مناسب به خود انسان‌ها واگذار شده است و دين متكفل امورى است كه علم به تنهايى قادر نيست آنها را به دوش بكشد.
با پیش رفت تکنولوژی دامنه ی برنامه ریزی و قانون گذاری دین گسترش می یابد و با پیدایش موضوعات جدید فقهای تیزبین اسلام، احکام موضوعات جدید را از منابع فقه اسلام استنباط و استخراج می کنند و با وجود حوزه ی گسترده ی اجتهاد در
فرهنگ اسلام جای هیچ گونه تردیدی بر انطباق
احکام اسلام بر مقتضیات و نیاز های بشر عصر مدرن باقی نمی ماند.
از سوى ديگر، اگر چنين چيزى درست بود که پیش رفت علم و تکنولوژی باعث بی نیازی از دین شود، مى بايست پس از گذشت يك يا چند قرن از ظهور اسلام، بشر بى‌نيازى خود را از دين احراز مى كرد و با عقل خويش دنباله‌ى راه را مى پيمود. تاريخ معاصر بهترين گواه بر بطلان چنين امرى است. بشر نه تنها احساس بى نيازى از دين نكرده ، بلكه پس از
عصیان در برابر دين، بعد از
رنسانس، و چشيدن تلخى هاى فراوان در اين راه، امروزه هر لحظه به دين نزديك‌تر و خود را به آن نيازمندتر احساس مى كند.
۱. نمایه: سرّ
خاتمیت دین اسلام، سؤال ۳۸۶.
۲. نمايه: دين وتحول، سؤال ۸.
۳. نمايه: اسلام و ضرورت يك طرح، سؤال ۱۶.
۴. نمايه: اسلام و نظريه‌ى انديشه مدون، سؤال ۱۷.
۵. نمايه: مقايسه‌اى بين علم و دين، سؤال ۲۱۰.
۶. هادوى تهرانى، مهدى، ولايت و ديانت، ص ۵۶ - ۱۳، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
۷. هادوى تهرانى، مهدى، باورها و پرسشها، مجموع كتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
۸. هادوى تهرانى، مهدى، مبانى كلامى اجتهاد، مجموع كتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
اسلام کویست.
