• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

چگونگی مشخص شدن آخرین حج پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: حج، پیامبر اسلام، حجة الوداع، سوره نصر.

پرسش: مسلمانان چگونه و در چه زمانی دریافتند که حج سال دهم، آخرین حج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یا همان «حجة الوداع» است؟ و آیا ارتباطی میان سوره نصر و رحلت حضرتشان وجود دارد؟

پاسخ اجمالی: اسناد و روایات متعددی وجود دارد که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در منا هنگامی که سوره نصر بر پیامبر نازل شد، دریافت که این حج، آخرین حج ایشان بوده و هنگام وداع با مسلمانان فرا رسیده است و مسلمانان نیز به تدریج براین موضوع اطلاع یافتند.


بر اساس منابع تاریخی و روایی، پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در سال دهم هجری، به زیارت خانه خدا مشرّف شد، و آخرین حج خود را به نام «حجة الوداع» ثبت و ضبط نمود. روایات متعددی وجود دارد که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در منا (اواسط ایّام تشریق (سه روز بعد از عید قربان را «ایّام التشریق» می‌گویند. این نام‌گذاری، از «تشریق اللّحم» گرفته شده ‌است که به معنای قطعه قطعه کردن گوشت و پهن کردن آن در آفتاب است تا خشک شود.)
[۱] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج‌۵، ص۳۸، قم، هجرت‌، چاپ دوم‌، ۱۴۱۰ق.    
[۲] جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج‌۴، ص۱۵۰۱، بیروت، دار العلم للملایین‌، چاپ اول‌، ۱۴۱۰ق).    
دریافت که این حج، آخرین حج بوده و هنگام وداع با مسلمانان فرا رسیده است و مسلمانان نیز به تدریج به همین موضوع پی بردند:

امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «خداوند، هنگامی که سوره "اِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ" (سوره نصر) را بر پیامبرش فرو فرستاد، [در واقع] خبر درگذشتش را به او اعلام کرد. (البته پیش از آن)، فتح [مکّه]، در سال هشتم بعد از هجرت پیامبر خدا صورت گرفت و چون پیامبر به سال نهم هجرت وارد شد، ورود پیاپی قبایل بر او [و رو آوردن به اسلام] شتاب گرفت. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که نمی‌دانست چه وقت اجلش خواهد رسید، شب و روز، بر تلاش خود افزود: سنّت‌ها را توسعه داد، فرائض (واجبات) را محکم کرد، رخصت‌ها را نشان داد و بسیاری از احادیث را منسوخ کرد، و به جنگ تبوک رفت، و [به‌طور کلّی‌] مانند شخصی که وداع می‌کند، عمل کرد».
[۳] سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج‌۸، ص۶۶۱.    

سوره «اِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ»، در اواسط ایّام تشریق، بر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد و ایشان دریافت که دیگر هنگام وداع است.
[۴] صدوق، محمد بن علی‌، خصال، ج‌۲، ص۴۸۶، محقق، غفاری، علی اکبر، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول‌، ۱۳۶۲ش.    


در منابع اهل‌سنت نیز چنین نقل شده است که وقتی سوره «اِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ»، در حجّة الوداع، در مِنا (اواسط ایام تشریق)، نازل شد. با نزول آن، پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «خبر مرگم به من داده شد».
[۵] نک:ابن کثیر دمشقی‌، اسماعیل، البدایة و النهایة، ج‌۵، ص۲۰۲، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.    
[۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج‌۳، ص۱۸۳، تحقیق، ابراهیم، محمد ابو الفضل، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
[۷] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة، ج‌۵، ص۴۵۰.    
[۸] صالحی دمشقی‌، محمد بن یوسف‌، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج‌۱۲، ص۲۲۹، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل‌، ۱۴۱۴ق.    


۱. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج‌۵، ص۳۸، قم، هجرت‌، چاپ دوم‌، ۱۴۱۰ق.    
۲. ↑ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج‌۴، ص۱۵۰۱، بیروت، دار العلم للملایین‌، چاپ اول‌، ۱۴۱۰ق).    
۳. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج‌۸، ص۶۶۱.    
۴. ↑ صدوق، محمد بن علی‌، خصال، ج‌۲، ص۴۸۶، محقق، غفاری، علی اکبر، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول‌، ۱۳۶۲ش.    
۵. ↑ نک:ابن کثیر دمشقی‌، اسماعیل، البدایة و النهایة، ج‌۵، ص۲۰۲، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.    
۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج‌۳، ص۱۸۳، تحقیق، ابراهیم، محمد ابو الفضل، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
۷. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة، ج‌۵، ص۴۵۰.    
۸. ↑ صالحی دمشقی‌، محمد بن یوسف‌، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج‌۱۲، ص۲۲۹، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل‌، ۱۴۱۴ق.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «چگونگی مشخص شدن آخرین حج پیامبر»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۲/۴.    


رده‌های این صفحه : حجة الوداع | مباحث تاریخی | مباحث حدیثی
جعبه ابزار