چهل حدیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: چهل حدیث،
فقها ،
احادیث .
پرسش: در روایت آمده است:«هرکس چهل
حدیث حفظ کند، خداوند وی را
فقیه محشور می‌کند». آیا اگر
حافظ عامل به احادیث نبود، باز هم جزء فقها محشور می‌شود یا باید عامل باشد؟ کلام
علامه طباطبایی که فرمود: «عامل بودن شرط نیست» چیست؟ آیا
تقوا در حدیث، شرط فقیه محشور شدن است؟
پاسخ:
در مورد حفظ چهل حدیث هم از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ روایت وجود دارد و هم از برخی
ائمه دیگر علیهم‌السلام.
البته این احادیث در برخی از کلمات و واژه‌ها با یکدیگر اختلاف دارند.
علامه مجلسی در
بحارالانوار نقل کرده است که
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ فرمود:"هرکس
چهل حدیث برای امت من حفظ کند، تا از آن بهره ببرند، خداوند روز
قیامت او را در شمار فقیهان و عالمان برمی‌انگیزد.»
بی‌تردید پیام اصلی این حدیث تشویق و ترغیب به حفظ
احادیث پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و اهل‌بیت است. هرکس چهل حدیث از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ حفظ کند، به همان اندازه با معارف پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و اهل‌بیت آشنا شده است و آشنایی با
معارف اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ موجب تأمین
سعادت دنیا و
آخرت می‌شود.
حال باید بررسی نمود که مقصود از حفظ حدیث در این روایات چیست؟ مرحوم علامه
مجلسی چند احتمال بیان کرده است:
احتمال اول آن است که به
تدوین حدیث بپردازد تا دیگران از آن استفاده نمایند.
احتمال دوم آن است که احادیث را حفظ کند که از بین نرود و به دیگران گزارش دهد؛ حال حفظ این حدیث در
قلب باشد و یا به صورت نوشتن.
احتمال سوم آن است که انسان حدیث را حفظ کند و پیرامون آن
تفکر کند و بدان عمل کند و با آن
احکام را
استنباط کند. عبارت «خداوند او را فقیه و عالم محشور می‌کند.» نیز ناظر به همین احتمال می‌باشد.
حدیث دیگری از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ نیز همین احتمال را تأیید می‌کند.
اگر مقصود از حفظ حدیث، احتمال اول و دوم باشد، لازم نیست انسان خود عامل به آن باشد؛ زیرا در این دو احتمال هدف آن است که احادیث پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و ائمه ـ علیهم‌السلام ـ حفظ شود و به دیگران انتقال یابد. البته اگر کسی درصدد کسب
ثواب بیشتری است، باید
عامل به آن باشد؛ زیرا حفظ احادیث، مراتبی دارد و ثواب این عمل نیز به‌حساب آن مراتب، تفاوت پیدا می‌کند.
اگر مقصود از
حفظ حدیث احتمال سوم باشد، بی‌تردید عامل بودن به
احادیث شرط است؛ زیرا اگر کسی خود عامل به احادیث نباشد، با
فلسفه حفظ حدیث که عمل به آن و استنباط احکام است، منافات دارد.
گرچه در روایت مورد بحث یکی از شرایط حفظ حدیث تقوا شمرده نشده؛ ولی رعایت
تقوا ی الهی بنا بر هر سه احتمال لازم است؛ زیرا روایات دیگر و
آموزه‌های دینی رعایت تقوای الهی را در همه ابعاد زندگی لازم می‌داند. بدون شک، کسی که می‌خواهد با حفظ
حدیث ، با فقیهان محشور گردد، باید تقوا داشته باشد.
چگونه ممکن است کسی در زمره فقهای دین در قیامت محشور شود و از ویژگی شاخص و صفت بارز فقیهان که همان رعایت تقوای الهی و پایبندی به حدود و دستورات
شریعت نورانی است، بی‌نصیب باشد؟
با تحقیقاتی که انجام شد، به مبنای مرحوم
علامه طباطبایی در خصوص اینکه در حفظ حدیث، عامل بودن شرط نیست، دست نیافتیم. لطفاً در پرسش‌های بعد
منبع دیدگاه ایشان را بیان نمایید تا مورد بررسی قرار گیرد.
اگر مرحوم علامه طباطبایی چنین سخنی را فرموده باشد، شاید مرادشان این باشد که در خود حفظ
چهل حدیث اثر و خاصیتی است که موجب می‌گردد انسان در روز قیامت فقیه و عالم دین‌شناس محشور گردد. البته این اثر و ویژگی به‌صورت زمینه و اقتضاست؛ یعنی چنین فردی اگر سایر شرایط برای محشور شدن به‌صورت
فقیه را داشته باشد و موانع موجود بر سر این امر را برطرف سازد، در قیامت به‌صورت فقیه محشور می‌گردد. منظور از شرط نبودن عمل به این احادیث در صورت ثبوت آن، این نیست که عمل به شرایط کلی و اساسی مثل
تقوا و عمل به
واجبات و پرهیز از
محرمات نیز شرط نیست؛ بلکه عمل به خود این روایات شرط محشور شدن در صف
فقها و عالمان دین نمی‌باشد.
پایگاه حدیث نت.
