ولیّ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صفات خداوند،
قرآن،
حدیث.
پرسش: ولی را به عنوان یکی از صفات خداوند توضیح دهی؟
صفت «ولیّ» (
سرپرست)»، بر وزن «فعیل» است که از ریشه «ولی» به معنای قُرب و نزدیکی برگرفته شده است.
فیّومی گفته است: ولیّ، بر وزن «فعیل» به معنای «فاعل»، از «وَلِیَه؛ سرپرست او شد» برگرفته شده است و از همین معناست «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ ءَامَنُوا؛ خدا سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند». .. و «ولیّ» به معنای «مفعول»، در مورد شخص فرمان بردار به کار می‌رود و
[با این معنا
] گفته می‌شود: «المؤمن ولیّ اللّه؛ یعنی مؤمن، تحت سرپرستی خداست.»
ابن اثیر گفته است: ولیّ، در
نام‌های خدا، به معنای یاری‌رسان است و گفته شده به معنای سرپرست و عهده‌دار کارهای جهان و آفریدگان است.
در قرآن کریم، برگرفته‌ها از ریشه «ولی»، ۴۶ بار به خدا نسبت داده شده است و صفت «ولیّ» به صورت مفرد و جمع، ۲۳ بار به‌کار رفته است: در هفت
آیه، صفت «ولیّ» همراه با صفت «
نصیر» به خدا اختصاص داده شده است، همان‌طور که در چهار آیه، «سرپرستی»، در خدای متعال منحصر شده است. ده آیه خدا را سرپرست مؤمنان و گروه خاصّی از مردم ذکر کرده است و در یک آیه صفت «ولیّ» همراه با صفت «
حمید» و در یک آیه، جمله «کَفَی بِاللَّهِ وَلِیّا؛ خدا، برای سرپرستی، بسنده است» آمده است.
در آیات و احادیث، وقتی صفت «ولیّ» به خدا نسبت داده می‌شود، مقصود، این است که او سرپرست کارهاست. در مورد مناسبت این معنا با معنای اصلی ریشه «ولی»، یعنی قُرب و نزدیکی، چنین می‌نماید که میان ولیّ به معنای فاعل (سرپرست) و ولیّ به معنای مفعول (سرپرستی شده/ فرمان بردار) نزدیکی وجود دارد؛ زیرا «ولیّ» به معنای مفعول، از «ولیّ» به معنای فاعل، دنباله روی می‌کند و میان آن دو، فاصله و جدایی نمی‌افتد؛ بلکه در واقع، میان این دو، رابطه سرپرستی و فرمان برداری دوستانه و مبتنی بر اعتقاد وجود دارد.
در آیات و احادیث، گاه ولایت (سرپرستی)، در خدا منحصر شده است که در واقع، سرپرستی خدا نسبت به همه موجودات، مورد نظر است؛ امّا گاه، سرپرستی خدا مختصّ عدّه‌ای خاص (مثل مؤمنان) دانسته شده است.
در این باره می‌توان گفت: ولایت خدا به دو قسم ولایت عام و ولایت خاص، تقسیم می‌شود.
ولایت عامّ خدای سبحان، شامل همه موجودات می‌شود؛ چرا که خدا، سرپرست همه موجودات جهان است؛ امّا ولایت خاصّ خدا، تنها شامل کسانی می‌شود که با خشنودی، ولایت شرعی خدا را قبول کرده‌اند و از فرمان‌های او پیروی می‌کنند، و
خدا نیز از طریق فرستادن
پیامبران و
شریعت‌ها و نیز امدادهای خاص، سرپرستی خود را در باره این افراد، اجرا می‌کند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «ولی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۱۷.
