وفای به نذر هنگام اعمال حج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حج،
نذر،
احرام،
طواف،
تقصیر،
بیت عتیق،
سوره حج.
پرسش: آنچه در سوره حج در ارتباط با وفای به نذر حاجیان آمده، ناظر به چه نذری است؟ و آیا تمام حجاج باید چنین نذری را انجام دهند؟ منظور از بیت عتیق چیست؟
پاسخ اجمالی: برخی مفسران معتقدند: منظور از وفای به نذر در آیه، اتمام هر تکلیفی است که با نذر و امثال آن به گردن حاجی آمده است. برخی دیگر احتمال داده‌اند که منظور از "نذور" انجام بقیه
مناسک حج بعد از احرام است که ظاهراً حاجی به مجرّد احرام، متعهد می‌شود آن اعمال را به اتمام برساند. البته بررسی استعمال کلمه نذر در
قرآن مجید نیز روشن می‌سازد که هنگام اطلاق کلمه نذر همان معنای معروف و معهود آن مراد است.
منظور از «
بیت عتیق» در آیه ۲۹ این سوره حج
کعبه است.
قرآن کریم به دنبال بحث‌هایی که در آیات پیشین سوره حج، در ارتباط با انجام مناسک بیان فرمود، در آیه ۲۹ این سوره به بخش دیگری از این اعمال اشاره کرده، و می‌فرماید: «ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتیقِ؛
سپس، باید آلودگی‌هایشان را برطرف سازند، و به نذرهای خود وفا کنند و بر گرد خانه گرامی کعبه، طواف کنند.»
در این آیه سه حکم از احکام حج بیان شده است:
آن‌گاه
مو و
ناخن خود را بگیرند،
غسل کنند و بوی خوش استعمال کنند.
زجاج می‌گوید: «
قضاء تفث» کنایه از خروج از احرام است.
منظور از وفای به نذر، اتمام هر تکلیفی است که با نذر و امثال آن به گردن حاجی آمده است.
بسیاری از مردم نذر می‌کردند که در صورت توفیق برای حج، علاوه بر مناسک حج، قربانی‌های اضافی و صدقات یا کارهای خیری انجام دهند، و گاه می‌شد که بعد از رسیدن به مقصد، نذرهای خود را به دست فراموشی می‌سپردند؛ لذا قرآن تاکید می‌کند که در وفای به نذر کوتاهی نکنند.
بعضی از مفسران نیز احتمال داده‌اند که منظور از "نذور" انجام مناسک حج است؛ یعنی ظاهر این است که مراد بقیه اعمال حجّ است که حاجی به مجرّد احرام، متعهد شده که اعمال حجّ را به اتمام رساند؛ از
رمی جمرات،
بیتوته در منی در لیالی و
ایّام تشریق، و آمدن به
مکّه برای طواف زیارت و
نماز طواف، و
سعی صفا و مروه.
البته، با مراجعه به موارد استعمال کلمه نذر در قرآن مجید روشن می‌شود که به هنگام اطلاق کلمه نذر همان معنای معروف و معهود از آن اراده می‌شود، بنابر این استعمال آن در "
مناسک حج" بدون قرینه، خلاف ظاهر است.
با توجه به روایات متعددی که از طریق
اهل‌بیت (علیه‌السّلام) به ما رسیده تصریح، شده است که منظور از طواف «
طواف نساء» است؛ چون خروج از احرام به‌طوری که همه محرمات احرام حلال شود، جز با طواف نساء صورت نمی‌گیرد، و طواف نساء آخرین عمل حج است که بعد از آن تمامی محرمات حلال می‌شود.
گفتنی است؛ منظور از «بیت عتیق» کعبه است. کعبه از آن‌رو عتیق نامیده شد که از ملک مردم آزاد است. یا این‌که از دست‌برد خراب‌کاری جباران آزاد است و هر جبّاری پیش از ظهور پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قصد تخریب آن‌را کرد، هلاک شد. اما این‌که
حَجاج که آن‌جا را خراب کرد و از نو ساخت هلاک نشد، به واسطه برکت پیامبر گرامی اسلام بود؛ زیرا خداوند این امت را به برکت پیامبرش از
عذاب استیصال ایمن ساخت.
برخی نیز می‌گویند: علت این‌که «عتیق» نامیده شده، برای آن است که در موقع
طوفان نوح همه جا را آب فرا گرفت، جز این نقطه مقدس که آزاد بود. برخی هم می‌گویند: منظور قدیم بودن خانه است؛ زیرا این خانه، اولین خانه‌ای است که
آدم (علیه‌السّلام) بنا کرد و
ابراهیم (علیه‌السّلام) آن‌را تجدید بنا کرد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «وفای به نذر هنگام اعمال و مناسک حج»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۲/۷.
