نگاه یهودیان به اعراب و ادای امانت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: یهود،
امانت،
سوره آل عمران،
امیین،
وفای به عهد.
پرسش: بین آیه ۷۵ آل عمران که در مورد یهود و اعتقاداتشان در مورد امیین و اعراب است، با آیه ۷۶ همین سوره که در موضوع وفای به عهد است، چه ارتباطی وجود دارد که به صورت پیاپی نازل شده است؟
پاسخ اجمالی: خدای متعال در آیه ۷۵ سوره آل‌عمران به اختلاف فاحشی که
اهل کتاب در حفظ امانت و پیمان داشتند اشاره می‌کند و می‌فهماند آنانی که اهل کتاب‌اند در دو نقطه مقابل هم قرار دارند؛ بعضی حتی در یک دینار خیانت را روا نمی‌دارند، و بعضی دیگر اهل خیانت‌اند. همچنین به این تصور باطل خیانت کاران اشاره می‌کند که آنها چون خود را برتر و یا باسواد می‌دانستند رد امانت مسلمانان را لازم نمی‌دانستند و به خدا دروغ می‌بستند؛ در آیه بعد خداوند این ادعای باطل آنان را تکذیب می‌کند.
خدای متعال در آیه ۷۵ سوره آل‌عمران، به بیان یکی از تصورات باطل اهل کتاب پرداخته، و سپس در آیه ۷۶ همین سوره، خط بطلانی بر این تصور باطل می‌کشد:
«وَ مِنْ اَهْلِ الْکِتابِ مَنْ اِنْ تَاْمَنْهُ بِقِنْطارٍ یُؤَدِّهِ اِلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ اِنْ تَاْمَنْهُ بِدینارٍ لا یُؤَدِّهِ اِلَیْکَ اِلاَّ ما دُمْتَ عَلَیْهِ قائِماً ذلِکَ بِاَنَّهُمْ قالُوا لَیْسَ عَلَیْنا فِی الْاُمِّیِّینَ سَبیلٌ وَ یَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ الْکَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ• بَلی مَنْ اَوْفی بِعَهْدِهِ وَ اتَّقی فان اللَّهَ یُحِبُّ للمتّقین؛
و در میان اهل کتاب، کسانی هستند که اگر ثروت زیادی به رسم امانت به آنها بسپاری، به تو باز می‌گردانند، و کسانی هم هستند که اگر یک
دینار هم به آنان بسپاری، به تو باز نمی‌گردانند، مگر تا زمانی که بالای سر آنها ایستاده باشی! زیرا معتقدند که ما در برابر امی‌ها مسئول نیستیم و آنها دانسته بر
خدا دروغ می‌بندند. آری هر کس که به عهد خویش وفا کند و پرهیزکار باشد، خدا پرهیزکاران را دوست می‌دارد.»
در ارتباط با
شان نزول این آیات گزارش شده است که چند تن از اعراب مقداری
طلا و دینار از برخی یهودیان طلب‌کار بودند و زمانی که آنان به
اسلام گرویدند، یهودیان امانت آنها را بازنگرداندند و گفتند چون‌که اعراب از دین خود برگشتند؛ بر ما حقی ندارند؛ دلیلشان این بود که ما بر اساس دین خود با آنها معامله کردیم و به آنان بدهکار شدیم، اکنون که آنان دین خود را تغییر دادند، حقشان ساقط شد و ادعا کردند که این استدلال بر اساس دستور کتاب آسمانی آنها است.
بر اساس گزارشی دیگر در ارتباط با شان نزول این آیات، مردی ۱۲۰۰
اوقیه طلا نزد
عبدالله بن سلام (که از اهل کتاب بود) به امانت نهاد و او همه را سالم به صاحبش رد کرد و خداوند این امانتداری او را تحسین کرد، اما مردی از
قریش تنها یک دینار نزد
نحاص بن عازورا (که او نیز از اهل کتاب بود) به امانت سپرد، اما نحاص در همان مقدار اندک خیانت نمود.
برخی از مفسران نیز آیه را این‌گونه تفسیر کرده‌اند که در میان مسیحیان و یهودیان که هر دو طایفه از اهل کتاب بودند، مسیحیان اما‌نت‌دار بوده، اما یهودیان در امانت خیانت می‌کردند.
به هر حال این آیه شریفه به اختلاف فاحشی که اهل کتاب در حفظ امانت‌ها و پیمان‌ها داشتند اشاره می‌کند و می‌فهماند آنانی که اهل کتاب‌اند در دو نقطه مقابل هم قرار دارند؛ بعضی حتی در یک دینار خیانت را روا نمی‌دارند، و بعضی دیگر اهل خیانت‌اند. البته
قرآن کریم به این موضوع نیز اشاره می‌کند که خیانت این طایفه اگر چه یک رذیله است، اما منشأ آن یک رذیله اعتقادی است: «لَیْسَ عَلَیْنا فِی الْاُمِّیِّینَ سَبِیلٌ». این جمله در حقیقت بیان‌گر آن رذیله اعتقادی است.
بنابر این، این طایفه از یهود خود را اهل کتاب و غیر خود را امی و بی‌سواد می‌خواندند، و معتقد بودند بی‌سوادها بر ما تسلط ندارند. و این ادعای خود را به خدا نسبت می‌دادند: «وَ یَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ الْکَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ»؛ و بر خدا دروغ می‌بندند در حالی‌که می‌دانند این سخن دروغ است.
خدای متعال، اما در آیه ۷۶ «بَلی مَنْ اَوْفی بِعَهْدِهِ وَ اتَّقی...»، این تصور باطل یهود را رد نموده و آنچه را که آنان در صدد اثبات آن بودند را به چالش کشیده و اعلام می‌دارد که اهل کتاب امتیازی بر امیین ندارند؛ بلکه این امانت‌داران و افراد باتقوا هستند که مقامشان از دیگران ارزش‌مندتر است.
کلمه «بلی» در آیه دوم ناظر به نفی ما قبل خود و اثبات سخنی است که بعداً گفته خواهد شد؛ یعنی می‌خواهد بگوید خدای متعال به این کار امر نکرده و آن‌را دوست نمی‌دارد، بلکه وفای به عهد و ادای امانت را
واجب دانسته است.
نکته جالب در مورد جایگاه امانتداری در اسلام است: چون پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این آیه را تلاوت کرد، فرمود: «دشمنان حق دروغ گفتند، هیچ امری در جاهلیت نبود، مگر این‌که آن‌را زیر پا نهادم، غیر از امانت که بر هر خوب و بد و نیکوکار و فاجری، لازم است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نگاه یهودیان به اعراب و ادای امانت» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۲۴.
