نهج‌البلاغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
'''کلیدواژه:''
نهج‌البلاغه ،
امام علی علیه‌السلام.
پرسش: آیا همه
احادیث و سخنان نهج‌البلاغه صددرصد سخنان
امام علی است؟ آیا ممکن است برخی از احادیث مخدوش باشد؟
پاسخ: درخصوص سند همه خطبه‌ها، کلمات و نامه‌های نهج‌البلاغه نمی‌توان
قضاوت نمود؛ زیرا قضاوت در این خصوص مبتنی بر آن است که همه خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات
امام ـ علیه‌السلام ـ از نظر سند بررسی شود.
بررسی سند همه اینها از قلمرو وظایف این واحد خارج بوده و باید به مراکز دیگر که بدین منظور به وجود آمده‌اند، رجوع شود، یا به منابع مانند
مصادر نهج البلاغه، اثر آقای عبدالزهراء و مدارک
نهج البلاغه اثر آقای رضا استادی رجوع شود؛ ولی در‌عین‌حال ممکن است برخی از خطبه‌های نهج‌البلاغه و سخنان امام علی ـ علیه‌السلام ـ منسوب به حضرت باشند، ولی از حضرت نباشند؛ همان‌طور که در استناد برخی از احادیث به
معصومان دیگر این تردید وجود دارد که آیا استناد آنها به آنان صحیح است؟ برخی از احادیث به معصومان ـ علیه‌السلام ـ نسبت داده می‌شود، و حال آنکه از آنان نیست. برای همه استناد خطبه‌ها و کلمات و نامه‌های نهج‌البلاغه به
امام علی ـ علیه‌السلام ـ راه های متعددی وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود.
یکی از راهکارهای اسناد احادیث به معصومان ـ علیهم‌السلام ـ
سندشناسی روایات است که
علم حدیث و
علم رجال عهده‌دار آن است. شاید در این
علوم به شناسایی
راویان و سلسله سند
روایات پرداخته می‌شود و شاید در سندشناسی
احادیث نهج البلاغه، رعایت همه
قواعد حدیث‌شناسی لازم نباشد؛ زیرا در خطبه‌ها و کلمات
نهج‌البلاغه راویان زیادی وجود ندارند.
اصحاب امام علی ـ علیه‌السلام ـ و یا برخی افراد دیگر کلمات
امام را مستقیم و یا بدون واسطه‌های متعدد حفظ و ضبط می‌کردند.
نگاهی اجمالی به محتوای خطبه‌ها، کلمات و نامه‌های نهج البلاغه، راهکار دیگری جهت استناد آنها به امام علی ـ علیه‌السلام ـ است؛ زیرا صدور آنها از غیر
معصوم امکان‌پذیر نیست؛ از‌این‌رو درباره نهج البلاغه گفته شده است: «... بیانی است فروتر از
کلام خدا و فراتر از گفتار بشری و گنجینه‌ای است گران‌بها از مسائل فکری، عقیدتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که بزرگان
تاریخ بشری به عمق آن پی نبرده‌اند. خطبه‌ها و
کلمات قصار این کتاب عظیم بسان قوانین و تئوری‌های اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و
حقوق عصری است که اوج‌گیری
دانش و
تمدن انسانی شناخته می‌شود و گاه بلندمرتبه‌تر از آن و ژرف و جذاب و تأمل کردنی است...». این معنا و مبنا را
می‌توان در بررسی تک‌تک خطبه‌ها به کار گرفت.
یکی از شاخصه‌های خطبه‌ها و کلمات امام علی ـ علیه‌السلام ـ
فصاحت و
بلاغت است. لقب «امیر سخن» دادن به امام علی ـ علیه‌السلام ـ حکایت از آن دارد که این سبک و
ادبیات ، اختصاص به حضرت داشته و دیگران از آن عاجزند. سیدرضی که خود ادیب و
شاعر و سخن‌شناس است، فصاحت و بلاغت نهج‌البلاغه بسیار او را تحت تأثیر قرار داد؛ از‌این‌رو اسم آن را نهج البلاغه گذاشت.
جرج جرداق می‌نویسد: «آیا در تاریخ مشرق‌زمین هیچ سراغ
نهج البلاغه رفته‌اید؟... نهج‌البلاغه‌ای که از
فکر و خیال و عاطفه، آیاتی به دست می‌دهد که تا انسان هست و تا خیال و
عاطفه و اندیشه انسانی وجود دارد، با ذوق بدیع ادبی و هنری او پیوند ناگسستنی خواهد داشت... سخنان زیبا و نغز که زیبایی موضوع و بیان آن‌چنان در آن به هم آمیخته که تعبیر با مدلول و شکل با معنا یکی شده‌اند. همچنان‌که حرارت با
آتش و
نور با
خورشید هستند. بشر در مقابل
کلام او به مشابه موجودی در برابر سیل خروشان و دریای پر موج یا طوفان سرکش یا گردبادی به شمار می‌آید...
نهج‌البلاغه بیانی است رساتر از هر دو ساله و پاره‌ای است از یک تنزیه و
پیوند ناگسستنی با اصول ادب انسانی دارد.»
صوت العدالة الانسانیة، به نقل از حسین علی منتظری، پیشین، ص ۲۸.
پایگاه حدیث نت.
