منظور از پرده خواب بر گوش اصحاب کهف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خداوند،
اصحاب کهف، گوش،
خواب.
پرسش: این‌که خداوند در مورد اصحاب کهف فرمود: «فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ؛
بر گوش‌هایشان زدیم»، منظور از این زدن بر گوش‌ها چیست؟
پاسخ اجمالی: مفسران در تعبیر «فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ» معانی و تعابیر مختلفی را نقل کرده‌اند:
۱. خواب سنگینی را بر آنان مسلط کردیم که هیچ صدایی بیدارشان نکند. چنان‌که اشخاصی که در خواب سنگین هستند این‌گونه‌اند.
۲. برخی گفته‌اند؛ این تعبیر، نظیر تعبیر عرب است که می‌گوید «ضرب الامیر علی ید فلان» و منظور این است که امیر دست فلانی را از فلان کار کوتاه کرد. این از تعابیر فصیح قرآنی است که به‌طور دقیق نمی‌توان آن‌را ترجمه کرد. اما می‌تواند معنایش آن باشد که گوششان را از کار‌انداخت.
۳. کنایه از این است که خدای تعالی با شفقت و مدارا آنان را به خواب برد، همان‌طور که مادر مهربان با بچه شیرخوار خود عمل می‌کند.
۴. البته از بعضی احادیث فهمیده می‌شود که منظور از «ضربنا» حجاب مرگ است.
اصحاب کهف پس از آن‌که از شر
دقیانوس؛ حاکم ستم‌گر روم به غار پناه بردند، به خداوند عرض کردند؛ پروردگارا، ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن، و راه نجاتی برای ما فراهم ساز!
خدای متعال در پاسخ به این درخواست آنها می‌فرماید: «فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنینَ عَدَداً»؛ ما در غار بر گوششان زدیم، و سال‌ها در خواب فرو رفتند.
گفتنی است که جمله "ضربنا علی آذانهم" در لغت عرب، کنایه ظریفی است از «خواباندن». گویی پرده و حجابی بر گوش شخص افکنده می‌شود تا سخنی را نشنود و به خوابی سنگین فرو رود. به عبارت دیگر، این پرده همان پرده خواب است.
این‌گونه است که خواب حقیقی، خوابی است که گوش‌های انسان را از کار بیندازد، و نیز به همین دلیل هنگامی که کسی را می‌خواهند بیدار کنند، معمولاً از طریق صدازدن و نفوذ در شنوایی او بیدارش می‌کنند.
مفسران قرآن در
تفسیر این
آیه، معانی و تعابیر مختلفی را نقل کرده‌اند که تقریباٌ تمامشان به یک معنا برمی‌گردد؛ مانند:
۱. چنانچه گفته شد، برخی معتقدند که معنای "فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ" این است که ما خواب را بر گوش‌های آنان مسلط کردیم، و این تعبیر نهایت درجه فصاحت را دارد، هم‌چنان‌که می‌گویند: "ضربه اللَّه بالفالج"؛ یعنی خدا او را مبتلای به فلج کرد. به عبارت دیگر، خواب سنگینی را بر آنان مسلط کردیم که هیچ صدایی بیدارشان نکند. چنان‌که اشخاصی که در خواب سنگین هستند این‌گونه‌اند؛ یعنی هر چه بیخ گوششان فریاد بزنند بیدار نمی‌شوند؛ بنابر‌این، مفعول "ضربنا" که همان حجاب باشد در کلام حذف شده است. چنان‌که در عبارت معروف "فلان بنی علی امراته" مفعول "بنی" حذف شده، و نمی‌گویند چه چیزی بنا کرد؛ چون مقصود معلوم است، و همه می‌دانند که ساختمانی بنا کرد.
۲. برخی گفته‌اند؛ تعبیر «فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ»، نظیر تعبیر عرب است که می‌گوید "ضرب الامیر علی ید فلان" و منظور از این تعبیر این است که امیر دست فلانی را از فلان کار کوتاه نمود. این از تعابیر فصیح قرآنی است که به‌طور دقیق نمی‌توان آن‌را ترجمه کرد. اما می‌تواند معنایش آن باشد که گوششان را از کار‌انداخت.
۳. برخی گفته‌اند؛ مقصود از زدن بر گوش، اشاره به آن رفتاری است که زنان هنگام خواباندن بچه‌های خود انجام می‌دهند، و آن این است که یا با کف دست و یا با سر انگشت به گوش بچه آرام می‌زنند تا حواسش از همه جا جمع شده در یک‌جا متمرکز شود، و به این وسیله خوابش ببرد، پس جمله مذکور کنایه از این است که خدای تعالی با شفقت و مدارا آنان را به خواب برد، همان‌طور که مادر مهربان با بچه شیرخوار خود عمل می‌کند.
۴. البته از بعضی احادیث فهمیده می‌شود که منظور از «ضربنا» حجاب مرگ بود، چنانچه از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است:
از اموات جمعی بسیار به دنیا برگشتند که از جمله آنان اصحاب کهف می‌باشند که خدای متعال آنها را سی‌صد و نه سال می‌راند، سپس در زمان جامعه‌ای که منکر بعث و نشور بودند زنده گردانید تا دلایل آنان را باطل کرده و قدرت خود را بر ایشان ظاهر گرداند، تا بدانند که بعث و نشور حقّ است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «منظور از پرده خواب بر گوش اصحاب کهف» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۱۰.
