منظور از حین تقوم در آیه 48 سوره طور

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: سوره طور، آیه، قرآن کریم، خدا، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).

پرسش: منظور از فراز «حین تقوم» (هنگامی که برمی‌خیزی) در آیه ۴۸ سوره طور چیست؟

پاسخ اجمالی: ظاهر آیه اطلاق داشته و شامل برخاستن از هر نوع و در هر زمان می‌باشد. مفسران احتمالاتی را در این‌جا مطرح کرده‌اند که: حین تقوم؛ اشاره به هنگام برخاستن از خواب است که باید با تسبیح و حمد آغاز شود و یا هنگامی که برای خواندن نماز واجب بپا می‌خیزی بگو: «سبحانک اللَّهمّ و بحمدک» و...

---

خدای متعال در قرآن کریم در یکی از فرامینش به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خود می‌فرماید: «...وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تقوم؛ و هنگامی که برمی‌خیزی پروردگارت را تسبیح و حمد گوی.»
حرف «باء» در «بحمد ربک» باء مصاحبت است، و معنای آیه این است که پروردگارت را تسبیح گوی، و او را منزه بدار، در حالی‌که تسبیحت همراه با حمد خدا باشد.

---

اما در این‌که منظور از حین تقوم (هنگامی که برمی‌خیزی) چیست؟ ظاهر آیه اطلاق داشته و شامل برخاستن از هر نوع و در هر زمان می‌باشد. با این وجود، مفسران احتمالات مختلفی را مطرح کرده‌اند:
۱.حین تقوم؛ اشاره به هنگام برخاستن از خواب است که باید با تسبیح و حمد آغاز شود.
۲.هنگامی که برای خواندن نماز واجب بپا می‌خیزی بگو: «سبحانک اللَّهمّ و بحمدک».
۳.هنگامی که از جای خویش برمی‌خیزی به فرمان خدایت نماز بخوان.
۴.منظور از آن، دو رکعت نماز نافله قبل از نماز صبح است.
۵.هنگامی که از خواب قیلوله بر می‌خیزی که هم‌زمان با وقت نماز ظهر خواهد شد، برای ادای نماز برخیز.
۶.هنگام برخاستن از هر مجلسی بگو: «سبحانک اللّهم و بحمدک لا اله الّا انت اغفر لی و تب علیّ».
در راستای همین تفسیر، در روایات آمده است، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هنگامی که از مجلسی برمی‌خاست تسبیح و حمد خدا می‌گفت و می‌فرمود: «انه کفارة المجلس؛ این تسبیح و حمد، کفاره مجلس است.»
و نیز نقل شده است پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هنگامی که از مجلسی برمی‌خاست می‌فرمود: «سبحانک اللهم و بحمدک اشهد ان لا اله الا انت، استغفرک و اتوب الیک».
پرسیدند‌ ای رسول خدا، این چه کلماتی است که می‌گویی؟ فرمود: اینها کلماتی است که جبرئیل به من آموخته و کفاره چیزی است که در مجالس واقع می‌شود.
۷.هنگامی که برای نماز بر می‌خیزی تا وقتی که وارد نماز می‌شوی، خداوند را یاد کن. این تفسیر می‌تواند تا حدودی همخوان با آیات دیگری باشد که به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) توصیه می‌کند که قبل از طلوع و غروب خورشید، تسبیح و حمد خدا بگوید.
در مجموع همه این موارد می‌تواند منظور آیه باشد؛ به این معنا که در هر حال با حمد و تسبیح خدا روح و جانت را عجین کن و از او در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی مدد جو. این آیه اگرچه به ظاهر تنها خطاب به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است، اما در واقع توصیه‌ای نیست که منحصر به آن‌حضرت باشد، بلکه مخاطب آن تمامی کسانی هستند که پیامبر را الگو و سرمشق زندگی خود قرار داده‌اند، تا با حمد و تسبیح خدای متعال، هم به لطافت و نورانیت جان خویش بیافزایند، و هم با کمک‌گرفتن از او بر مشکلات و گرفتاری‌های دست‌و‌پاگیر خود پیروز شوند. این آیه در حقیقت به مصداقی از مصادیق آیه دیگری از قرآن اشاره می‌کند که در توصیف مؤمنان می‌فرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی‌ جُنُوبِهِمْ... ؛ افراد باایمان کسانی هستند که ایستاده، نشسته، و حتی آن‌گاه که بر پهلو خوابیده‌اند، به یاد خدا هستند.»

---