• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

منظور از اسیر مسکین و یتیم در آیه ۸ سوره انسان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: مسکین، یتیم، اسیر، سوره انسان.

پرسش: اسیر، مسکین و یتیم در آیه ۸ سوره انسان
[۱] انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
به چه افرادی گفته می‌شود؟ مگر اسیر نباید در زندان باشد؟ پس چگونه اسیری به در خانه امام علی (علیه‌السّلام) آمده و از ایشان درخواست کمک کرد؟!

پاسخ اجمالی: مسکین کسی است که هیچ چیز نداشته باشد و وضعیت مالی و زندگی‌اش از فقیر بدتر است و یتیم به کسی گفته می‌شود که در کودکی و قبل از بلوغ پدر خود را از دست داده باشد. مراد از اسیر نیز کسی که (از کفار و مشرکان) هنگام جنگ با مسلمانان، به اسارت در آمده و توسط مسلمانان نگه‌داری می‌شدند. بعضی می‌گویند؛ مقصود از اسیر، بردگان و کنیزانی می‌باشند که خریداری شده‌اند. و بعضی نیز معتقدند که اسیر یعنی بدهکار و مقروض.


مسکین کسی است که هیچ چیز نداشته باشد و وضعیت مالی و زندگی‌اش از فقیر بدتر است.
[۲] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۱۷، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، دمشق، بیروت، دارالقلم‌، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
[۳] حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج‌۱۰، ص۲۶۵، بیروت، دارالفکر، بی تا.    

البته برخی معتقدند این تعریف از مسکین با آیه‌ای قرآن که از مالکان کشتی به مساکین تعبیر می‌کند، همخوان نیست: «اَمَّا السَّفِینَةُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ...».
[۴] کهف/سوره۱۸، آیه۷۹.    
در این آیه به افرادی که صاحب کشتی بودند، مساکین اطلاق شده است.
بر اساس این نظر، مسکین از «سکون» به معنای درمانده است؛ چرا‌که درماندگی ممکن است در اثر فقر باشد، و یا از بیماری، فلج، نقص عضو، نداشتن مال و...باشد. بنابر این مسکین از فقیر اعمّ است، بر خلاف کسانی که فقیر را اعمّ دانسته؛ زیرا هر فقیر از لحاظ حاجت مسکین و درمانده است، ولی بعضی از مساکین فقیر نیستند؛ مانند مساکین صاحب کشتی در آیه فوق.
[۵] قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج‌۳، ص۲۸۶، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.    


یتیم به کسی گفته می‌شود که در کودکی و قبل از بلوغ پدر خود را از دست داده باشد. البته در حیوانات این واژه به مادر مرده اطلاق می‌شود.
[۶] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۸۹.    


اسیر می‌تواند معانی گوناگونی داشته باشد و به عنوان نمونه مفسران در تبیین معنای اسیر در آیه هشت سوره انسان، اختلاف نظرهایی دارند:
برخی می‌گویند؛ مراد از اسیر همان معنایی است که از این اسم به ذهن می‌رسد؛ یعنی کسی که (از کفار و مشرکان) هنگام جنگ با مسلمانان، به اسارت در آمده است.
[۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۶۱۷، مقدمه، بلاغی‌، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
[۸] طباطبائی، سید محمد‌حسین‌، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۲۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی‌، چاپ پنجم‌، ۱۴۱۷ق.    
بعضی می‌گویند؛ مقصود از اسیر، بردگان و کنیزانی می‌باشند که خریداری شده‌اند.
[۹] عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، ج‌۸، ص۴۳۶، تحقیق، غفاری، علی اکبر، تهران، صدوق، ۱۳۶۰ش.
گروهی بر آنند که منظور از اسیر زن است؛ چون آنها نزد شوهران خویش اسیرند!
[۱۰] فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج‌۳۰، ص۷۴۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    
و بعضی نیز معتقدند که اسیر یعنی بدهکار و مقروض؛ به دلیل حدیثی که می‌گوید بدهکار و مدیون تو اسیر تو است، پس با اسیر خود به نیکویی برخورد کن.
[۱۱] فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج‌۳۰، ص۷۴۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    


۳.۱ - شان نزول آیه ۸ سوره انسان

بر اساس شان نزول آیه ۸ سوره انسان، مرد اسیری هنگام افطار به در خانه امام علی (علیه‌السّلام) آمد، و امام و خانواده‌اش غذای افطاری خود را به او دادند.
پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود؛ این است که مگر در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اسیران و مجرمان زندانی نبودند؟! پس چگونه است که اسیری شب هنگام به در خانه علی (علیه‌السّلام) رفته و تقاضای غذا می‌کند؟!
در جواب باید گفت؛ طبق نقل تاریخ در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زندان به معنای امروزی وجود نداشت. آن‌حضرت اسیران را تقسیم کرده و به دست مسلمانان می‌سپرد، و می‌فرمود مراقب آنها باشید و به آنها نیکی کنید، و گاه که توانایی بر تامین غذای آنها نداشتند، از دیگر مسلمانان برای اطعام اسیران کمک می‌گرفتند و آنها را همراه خود و یا حتی بدون همراهی خود به سراغ سایر مسلمانان می‌فرستادند تا به آنها کمک کنند؛ زیرا در آن موقع مسلمانان سخت در مضیقه بودند. البته بعد از گسترش حکومت اسلامی، و زمانی که تعداد اسیران بیشتر شد و حتی مجرمان زیاد شدند، زندان به وجود آمد و ارتزاق اسیران و مجرمان از طریق بیت المال صورت می‌گرفت.
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۲۵، ص۳۵۴، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴.    


۳.۲ - نگه‌داری از اسرا

بنابر‌این، و با توجه به این‌که در گذشته، شهرهای بزرگ و مراکز حکومت‌ها از طریق دیوارها و نگهبانان محصور بودند و رفت و آمدها کنترل می‌شد، و معمولاً بردگان و اسیران افرادی شناخته شده بودند، آنان ترجیح می‌دادند که فرار نکنند؛ زیرا در غیر این صورت، ممکن بود مجازاتشان مرگ باشد.

۱. ↑ انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۱۷، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، دمشق، بیروت، دارالقلم‌، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۳. ↑ حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج‌۱۰، ص۲۶۵، بیروت، دارالفکر، بی تا.    
۴. ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۷۹.    
۵. ↑ قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج‌۳، ص۲۸۶، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.    
۶. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۸۹.    
۷. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۶۱۷، مقدمه، بلاغی‌، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
۸. ↑ طباطبائی، سید محمد‌حسین‌، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۲۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی‌، چاپ پنجم‌، ۱۴۱۷ق.    
۹. ↑ عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، ج‌۸، ص۴۳۶، تحقیق، غفاری، علی اکبر، تهران، صدوق، ۱۳۶۰ش.
۱۰. ↑ فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج‌۳۰، ص۷۴۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    
۱۱. ↑ فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج‌۳۰، ص۷۴۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    
۱۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۲۵، ص۳۵۴، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «منظور از اسیر مسکین و یتیم در سوره انسان»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۳/۹.    


رده‌های این صفحه : آیات سوره انسان | مباحث تفسیری | مباحث قرآنی | واژگان قرآنی
جعبه ابزار