فقیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: فرق میان" فقیر" و" مسکین"
فرق میان" فقیر" و" مسکین"
در میان
مفسران گفتگو است که آیا فقیر و مسکین، مفهوم واحدی دارند و به عنوان تاکید در
آیه فوق ذکر شده‌اند؟ و بنا بر این مصارف
زکات، هفت مصرف می‌شود، و یا اینکه دو مفهوم مخالف دارند؟
غالب مفسران و
فقها احتمال دوم را پذیرفته‌اند، ولی در میان طرفداران این عقیده، نیز در
تفسیر این دو کلمه، گفتگوهای زیادی است.
" فقیر" به معنی کسی است که در زندگی خود کمبود مالی دارد، هر چند مشغول
کسب و کاری باشد و هرگز از کسی سؤال نکند.
" مسکین" کسی است که نیازش شدیدتر است و دستش از کار کوتاه است، و به همین جهت از این و آن سؤال می‌کند.
شاهد این موضوع، نخست ریشه لغت مسکین است که از ماده" سکون" گرفته شده، گویا چنین کسی بر اثر شدت
فقر، ساکن و زمینگیر شده است.
دیگر اینکه ملاحظه موارد استعمال این دو کلمه در
قرآن معنی فوق را تایید
می‌کند، از جمله در آیه ۱۶
سوره بلد می‌خوانیم: أَوْ مِسْکِیناً ذا مَتْرَبَةٍ"
یا مسکین خاک‌نشینی را اطعام کند" و در آیه ۸
سوره نساء می‌خوانیم: وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینُ فَارْزُقُوهُمْ:
هر گاه خویشاوندان و
یتیمان و مسکینان، در موقع تقسیم
ارث، حضور یابند، چیزی از آن به آنها ببخشید" از این تعبیر استفاده می‌شود که منظور از مساکین سائلانی است که گاه در این مواقع حضور می‌یابند.
و در آیه ۲۴ سوره" قلم" می‌خوانیم أَنْ لا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُمْ مِسْکِینٌ:
" امروز هیچ مسکینی نباید در محوطه
زراعت شما حضور یابد"! که اشاره به- سائلان است.
همچنین تعبیر به" اطعام مسکین" یا" طعام مسکین" در آیات متعددی از قرآن نشان می‌دهد که مساکین افراد گرسنه‌ای هستند که حتی نیاز به یک وعده غذا دارند.
در حالی که از پاره‌ای از موارد استعمال کلمه" فقیر" در قرآن به خوبی استفاده می‌شود که افراد آبرومندی که هرگز روی سؤال ندارند اما گرفتار کمبود مالی هستند، در مفهوم این کلمه واردند، مانند آنچه در آیه ۲۷۳
سوره بقره دیده می‌شود لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الْأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ:"
انفاق برای فقیرانی است که در راه
خدا گرفتار شده‌اند، و آن چنان ظاهر خویش را حفظ می‌کنند که
جاهل از شدت
عفت نفس آنان، چنین می‌پندارد که غنی و بی‌نیازند".
از همه اینها گذشته در روایتی که
محمد بن مسلم از
امام صادق (علیه السلام) یا
امام باقر (علیه السلام) نقل کرده می‌خوانیم که از آن حضرت درباره" فقیر" و" مسکین" سؤال کردند، فرمود:
الفقیر الذی لا یسئل و المسکین الذی هو اجهد منه الذی یسئل:" فقیر کسی است که سؤال نمی‌کند، و مسکین حالش از او سختتر است، و کسی است که از مردم سؤال و تقاضا می‌کند"
همین مضمون در حدیث دیگری از
ابو بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است، و هر دو صراحت در مفهوم فوق دارد.
شهر سؤال.
