• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

معنای تبدیل ایمان به کفر در آیه ۱۰۸ سوره بقره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: ایمان، تبدیل، یهود، کفر، سوره بقره.

پرسش: مقصود از تبدیل ایمان به کفر در آیه «و مَن یتبدّل الکفر بالایمان» چیست؟

پاسخ اجمالی: آیه ۱۰۸ سوره بقره اشاره می‌کند به کسانی که خداوند و نشانه‌های او را انکار می‌کنند و به جای تصدیق و اعتراف به او، امور ممتنع را با اصرار از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درخواست می‌نماید، درحالی‌که حقیقت با دلیل و برهان برایش روشن است. در واقع قرآن می‌خواهد به مردم هشدار دهد که اگر شما دنبال تقاضاهای نامعقول بروید و درخواست‌هایی مشابه در خواست‌های قوم یهود داشته باشید، بر سرتان همان خواهد آمد که بر قوم یهود آمد.


قرآن کریم در ارتباط با درخواست‌هایی که برخی افراد دودل و مردد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) داشتند، می‌فرماید: «اَمْ تُرِیدُونَ اَنْ تَسْئَلُوا رَسُولَکُمْ کَما سُئِلَ مُوسی‌ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْاِیمانِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیل؛
[۱] بقره/سوره۲، آیه۱۰۸.    
آیا می‌خواهید از پیامبر خود، همان تقاضای [نامعقولی را] بکنید که پیش از این، از موسی کردند [و با این بهانه‌جویی‌ها، از ایمان آوردن سر باز زدند]؟! کسی که کفر را به جای ایمان بپذیرد، از راه مستقیم (عقل و فطرت) گمراه شده است.»
در مورد شان و سبب نزول آیه نقل‌هایی بیان شده است، که همه آنها تقریباً نتیجه یکسانی دارند. برای نمونه از ابن عباس نقل شده است؛ روزی «وهب بن زید» و «رافع بن حرمله» نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ‌آمده و گفتند: از سوی خدا نامه‌ای برای ما بیاور؛ تا آن‌را قرائت کنیم و سپس ایمان بیاوریم و یا نهرهایی برای ما جاری فرما تا از تو پیروی کنیم.
همچنین نقل شده است؛ عده‌ای عرب از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همان تقاضایی را کردند که یهود از موسی (علیه‌السّلام) داشتند. گفتند: خدا را آشکارا به ما نشان ده تا با چشم خود ببینیم و ایمان بیاوریم.
[۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۵۱، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
[۳] سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج‌۱، ص۲۶۱.    
در نتیجه با این بهانه‌جویی و تقاضاهای نامعقول خواستند، از زیر بار ایمان شانه خالی کنند و ایمان نیاورند و در واقع به بیان قرآن، کفر را به‌جای ایمان قرار دهند.
لذا براساس شان نزول و سیاق آیه؛ برخی مسلمانانی که به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ایمان آورده بودند، از سر دودلی و تردید، درخواست‌هایی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) داشتند که تا حدودی مشابه با درخواست‌های بنی اسرائیل از حضرت موسی (علیه‌السّلام) بود و در پی آن بود که خدای متعال به آنان توصیه کرد تا از طرح چنین درخواست‌هایی خودداری کنند: «آیا می‌خواهید از پیامبرتان همان تقاضاهای نامعقول را بکنید که پیش از این از موسی کردند». از آن‌جا که این کار یک نوع مبادله «ایمان با کفر» است در پایان آیه اضافه می‌کند، کسی که کفر را به جای ایمان بپذیرد از راه مستقیم گمراه شده است.
[۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۳۹۶-۳۹۷، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    


معنای «مَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْاِیمانِ...» این است: کسی که خداوند و نشانه‌های او را انکار کند و به جای تصدیق و اعتراف به او، امور ممتنع را با اصرار از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درخواست نماید، با این‌که حقیقت با دلیل و برهان برایش روشن است، از راه راست گمراه شده است.
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۵۲، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
در واقع قرآن می‌خواهد به مردم هشدار دهد که اگر شما دنبال تقاضاهای نامعقول بروید، بر سرتان همان خواهد آمد که بر قوم یهود آمد.
این فراز از آیه که می‌فرماید: «وَ مَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْاِیمانِ»؛ فعل مضارع «یتبدّل» مجزوم به اسم شرط «من» است.
[۶] صافی، محمود بن عبد‌الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج‌۱، ص۲۳۰، دمشق‌، بیروت، دار الرشید، مؤسسة الایمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    
«ضمیر مستتر» فاعل فعل، «الکفر» مفعول آن، «بالایمان» جار و مجرور متعلق به «یتبدّل»
[۷] درویش، محیی‌الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج۱، ص۱۶۵، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    
و «بـ» در «بالایمان» به معنای «بدلیت»
[۸] مصطفوی، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‌۱، ص۲۵۲، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ سوم‌، ۱۴۳۰ق.    
[۹] حسینی طهرانی،‌هاشم‌، علوم العربیة، ج‌۲، ص۳۷۰، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
یا «مقابلیت»
[۱۰] عکبری، عبدالله بن حسین، التبیان فی اعراب القرآن، ص۱۰۴.    
است. پس این فراز از آیه این‌گونه معنا می‌شود: آن کسی که کفر را (به جای و یا در مقابل ایمان)، قرار داده و آن را می‌پذیرد.

۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۰۸.    
۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۵۱، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
۳. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج‌۱، ص۲۶۱.    
۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۳۹۶-۳۹۷، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۵۲، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.    
۶. ↑ صافی، محمود بن عبد‌الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج‌۱، ص۲۳۰، دمشق‌، بیروت، دار الرشید، مؤسسة الایمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    
۷. ↑ درویش، محیی‌الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج۱، ص۱۶۵، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    
۸. ↑ مصطفوی، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‌۱، ص۲۵۲، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ سوم‌، ۱۴۳۰ق.    
۹. ↑ حسینی طهرانی،‌هاشم‌، علوم العربیة، ج‌۲، ص۳۷۰، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
۱۰. ↑ عکبری، عبدالله بن حسین، التبیان فی اعراب القرآن، ص۱۰۴.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دیل ایمان به کفر»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۴/۲۰.    


رده‌های این صفحه : آیات سوره بقره | ادبیات عرب | ایمان | کفر | مباحث تفسیری | مباحث قرآنی
جعبه ابزار