معاد جسمانی از نظر اهل کتاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: معاد، رستاخیز،
آخرت،
اهل‌کتاب،
یهود،
مسیحیت،
زرتشت،
گات.
پرسش: آیا اهل کتاب به جسمانی بودن معاد معتقد هستند یا خیر؟ لطفاً در این زمینه چند کتاب نیز معرفی کنید.
پاسخ: درباره اعتقاد زرتشتیان به معاد جسمانی در کتاب گات‌ها که منسوب به خود زرتشت است، تعالیمی وجود دارد که می‌توان از آن اعتقاد به
معاد جسمانی را استنباط کرد مانند این که، انسان پس از مرگ از پل چینود
[پلی که گناهکاران نمی‌توانند از آن بگذرند
] عبور می‌کند، سرانجام نیکان،
بهشت و سرانجام بدکاران
دوزخ خواهد بود. نویسنده معاصر زرتشت نیز جاودانگی روان و بقای انسان پس از مرگ، پاداش کارهای نیک و مجازات اعمال زشت، در بهشت و دوزخ و رستاخیز را از پایه‌ها و بنیاد دین زرتشت بر می‌شمارد.
در نظر یهودیان نیز اعتقاد به رستاخیز یکی از اصول دین و
ایمان است، و انکار آن گناه بزرگ محسوب می‌شود. اما درباره جسمانی یا روحانی بودن معاد در نظر یهود باید گفت از ظاهر مجموع گفتارشان چنین به دست می‌آید که یهودیان معتقد به معاد جسمانی نیستند. آنان می‌گویند: معاد در ابتدا جسمانی است، ولی بعد از ۱۲ ماه جسم از بین می‌رود و روح باقی می‌ماند.
از مجموع آنچه در اناجیل مسیحیان نیز آمده می‌توان گفت مسیحیان معتقد به معاد هستند، و ظاهر عبارات آنان با معاد جسمانی سازگار است.
برای روشن شدن پاسخ توجه به چند نکته ضروری است:
• در تعالیم اهل کتاب (اعم از یهود، مسیحیت و زرتشت) بحثی با عنوان معاد جسمانی مطرح نشده است. بنابراین، آنچه که در این باره بیان می‌کنیم، برداشت‌های است که در متون دینی اهل کتاب در باره اصل اعتقاد به معاد آمده است.
• در این نوشتار سعی شده از نوشته‌های موجود اهل کتاب برای بیان عقایدشان استفاده شود؛ هرچند از نظر ما چون همه پیامبران الهی از طرف خدای واحد مبعوث شدند، از یک دین تبلیغ می‌کردند و اگر
اختلافی بود در اجمال و تفصیل بود. اما در حقیقتِ دین از جمله در توحید و معاد
اختلافی نبوده است، اختلافات موجود ناشی از تحریفاتی است که دامنگیر بعضی از ادیان شده است.
در کتاب گات‌ها که منسوب به خود زرتشت است، تعالیمی وجود دارد که با تعالیم بخش‌های اوستا متفاوت است. یکی از اصول این تعالیم که "دین زرتشتی متقدم" یا "اولیه" خوانده می‌شود عبارت است از: (این تعالیم در شش اصل آمده که این نکته در اصل ششم بیان شده است.) انسان پس از مرگ از پل چینود (گزینش) عبور کند؛ پلی که گناهکاران نمی‌توانند از آن بگذرند، سرانجام نیکان، بهشت و سرانجام بدکاران دوزخ خواهد بود.
نویسنده زرتشتی معاصر نیز جاودانگی روان و بقای انسان پس از مرگ، پاداش کارهای نیک و مجازات اعمال زشت، در بهشت و دوزخ و رستاخیز را از پایه‌ها و بنیاد دین زرتشت بر می‌شمارد.
به هرحال از عبارت «عبور از پل چینود» شاید بتوان اعتقاد به معاد جسمانی را به زرتشت نسبت داد.
در بیان اعتقادات یهودیان در مورد معاد جسمانی چند نکته باید بررسی شود:
در برخی از منابع چنین آمده که فرقه صدوقیان فقط پنج سفر اول
تورات را قبول داشتند در نتیجه معاد را (که ظاهراً در بخش‌های بعدی عهد قدیم آمده) قبول نداشتند. شومرونی‌ها یا سامره‌ای‌ها هم منکر اعتقاد به رستاخیز مردگان بودند و می‌گفتند: در تورات دلیلی بر رستاخیز مردگان نیست.
اما
فریسیان که تمام کتب عهد قدیم را قبول داشتند معتقد به معاد بودند.
البته لازم به ذکر است که امروزه فرقه
صدوقیان و
سامریان طرفدارانی ندارند.
هرچند بعضی معتقدند که در تورات (کنونی) به صراحت از معاد سخن نرفته و در پاسخ برخی از دانشمندان یهود که برای اثبات معاد در تورات به مواردی استناد کردند، می‌گویند: این موارد هرگز صراحتی در این خصوص ندارد
و برخی نیز می‌گویند: هیچ قسمت از تورات نیست که به اعتقاد رستاخیز دلالت نکند لکن ما صلاحیت نداریم که آن را بدین معنا تفسیر کنیم.
ولی از آنجا که منابع دینی یهود منحصر در تورات نیست باید گفت با توجه به منابع دیگر در نظر یهودیان اعتقاد به رستاخیز یکی از اصول دین و ایمان است، و انکار آن گناه بزرگ محسوب می‌شود، کسی که به رستاخیز معتقد نباشد و آن را انکار کند از رستاخیز سهمی نخواهد داشت و زنده نخواهد شد.
علمای یهود اعتقاد به رستاخیز را موضوع یکی از دعاهایی (برکات هجده‌گانه) که بخش مهمی از نمازهای روزانه است قرار داده‌اند و آن دعا چنین است: «تو تا به ابد
جبار هستی، ای
خدا تو زنده‌کننده مردگان هستی... و ای پادشاهی که مرگ و زندگی به دست تو است... و تو امین هستی که مردگان را زنده می‌کنی، متبارک هستی تو ای خدایی که مردگان را زنده می‌کنی.»
درباره جسمانی یا روحانی بودن معاد در نظر یهود باید گفت از ظاهر مجموع گفتارشان چنین به دست می‌آید که یهودیان معتقد به معاد جسمانی نیستند. چون براساس منابع دینی یهودیان جسم و روح هر دو در محکمه عدل الهی داوری می‌شوند، ولی خدا جسم را رها نموده و روح را مورد سرزنش و توبیخ قرار می‌دهد. خداوند در جواب اعتراض روح می‌گوید: جسم در دنیا به وجود آمده است و در آن جا موجودات خطا می‌کنند، ولی تو اهل جهان بالا هستی و در آن جا کسی مرتکب خطا نمی‌شود، به همین جهت من جسم را رها کرده و از تو مواخذه می‌کنم.
یهودیان معتقدند طی دوازده ماه پس از مرگ، جسم وجود دارد و روح به بالا رفته و پایین می‌آید، پس از ۱۲ ماه جسم از میان رفته و روح به بالا صعود می‌کند و دیگر پایین نمی‌آید.
درباره اعتقادات مسیحیت از چند طریق می‌توان اظهار نظر کرد:
• به صورت کلی یعنی آنچه که در تورات آمده مورد اعتقاد مسیحیت نیز هست چون در کتاب مقدس از
حضرت عیسی (علیه‌السّلام) نقل شده است که فرمود: فکر نکنید که من آمده‌ام تا تورات و نوشته‌های پیامبران را منسوخ کنم، نیامده‌ام تا منسوخ کنم بلکه آمده‌ام تا به کمال برسانم.
همانطور که از این فقره پیداست و در فقرات متعددی بیان شده حضرت عیسی نظام اعتقادی و عملی
عهد قدیم را می‌پذیرد و بر آن صحه می‌گذارد او بر پرستش خدای یگانه تاکید می‌کند و درباره معاد سخن می‌راند.
البته این راه اولاً: در صورتی در این عصر و زمان قابل استناد است که اثبات شود تورات فعلی همان تورات زمان حضرت عیسی (علیه‌السّلام) است. ثانیاً: همان‌گونه که گذشت استناد اعتقاد به معاد در تورات مشکوک است. ثالثاً: با قطع نظر از دو اشکال قبلی نهایتاً می‌توان معاد روحانی را به مسیحیان نسبت داد.
• موارد خاصی که در انجیل آمده است، بعض از آن موارد بدین قرار است:
الف: صدوقیان که منکر
قیامت هستند از حضرت عیسی (علیه‌السّلام) درباره
ازدواج زنی در قیامت که در دنیا با هفت برادر (بعد از مرگ هر کدام) ازدواج نمود سؤال کردند ایشان فرمود: «آیا گمراه نیستید... زیرا هنگامی که مردگان برخیزند نه
نکاح می‌کنند و نه منکوحه می‌گردند....»
ب: درباره مردم شریر که بر او ازدحام کردند فرمود:«...ملکه جنوب در روز داوری با مردم این فرقه بر خاسته بر ایشان حکم خواهد کرد....»
ج: و در جایی دیگر فرمود: «وقتی که چاشت یا شام دهی دوستان یا برادران یا خویشان یا همسایگان دولت‌مند خود را دعوت مکن مبادا ایشان نیز تو را بخوانند و تو را عوض داده شود بلکه چون ضیافت کنی فقیران و لنگان و شلان و کوران را دعوت کن که خجسته خواهی بود زیرا ندارند که تو را عوض دهند و در قیامت عادلانه به تو جزا عطا خواهد شد.»
در این کلمات که به‌طور آشکار به رستاخیز و داوری خداوند در آن روز سخن می‌گوید اعتقاد به معاد به وضوح دیده می‌شود.
از اسناد و شواهدی که ذکر شد چنین نتیجه می‌گیریم که اعتقاد به معاد از مسلمات ادیان الاهی و اهل کتاب است و ظاهر عبارات با معاد جسمانی سازگار است. مگر یهودیان که معاد را در ابتدا جسمانی می‌دانند ولی معتقدند که بعد از ۱۲ ماه جسم از بین می‌رود و روح باقی می‌ماند.
۱. کتاب مقدس، (ترجمه قدیم، شامل کتب عهد عتیق و عهد جدید که از زبان‌های اصلی عبرانی و آرامی و یونانی ترجمه شده است)
۲. هفت اقلیم ادیان و مذاهب نشریه علمی-دانشجویی، پیش شماره دوم تابستان ۱۳۸۶.
۳. سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان (غیر اسلام) مؤلف، ناشر، آیت عشق، نوبت چاپ، اول زمستان ۱۳۸۳.
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ناشر دار الکتب الاسلامیه، نوبت چاپ یازدهم، تاریخ انتشار ۱۳۷۳ ش.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معاد جسمانی از نظر اهل کتاب»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۳.
