مراتب روزه‌داری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تکامل،
انسان،
پیامبر خدا،
روزه پرسش: روزه، از نظر مراتب و از زاویه نقشی که در تکامل انسان دارد، به چند دسته تقسیم می‌شود؟
از پیامبر خدا روایت شده است: آسان‌ترین چیزی که
خداوند بر روزه‌دار در روزه‌داری‌اش
واجب ساخته، نخوردن و نیاشامیدن است.
از احادیث، روشن می‌گردد که روزه، از نظر مراتب و از زاویه نقشی که در تکامل انسان دارد، به سه دسته تقسیم می‌شود و از همین روست که
علمای اخلاق و
سیر و سلوک، روزه را به:
روزه عوام،
روزه خواص و روزه خواصّ خواص، تقسیم کرده‌اند و اینک، توضیح فشرده‌ای از آنها:
این مرتبه روزه، با پرهیز از
مفطرات روزه، صورت می‌پذیرد، با شرحی که در کتاب‌های فقهی آمده است. این مرتبه، آسان‌ترین و پایین‌ترین مرتبه روزه است. این سخن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به همین مرتبه روزه اشاره دارد:
«انَّ ایسَرَ مَا افتَرَضَ اللّهُ تَعالی عَلَی الصّائِمِ فی صِیامِه، تَرکُ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ؛
آسان‌ترین چیزی که خدای متعال بر روزه‌دار در روزه‌داری‌اش واجب ساخته است، نخوردن و نیاشامیدن است.»
در این مرتبه روزه، روزه‌دار، تنها به پرهیز از مفطِرات روزه، بسنده نمی‌کند؛ بلکه از همه حرام‌های الهی پرهیز می‌نماید.از این‌رو، اجتناب از مفطرات، شرط درستیِ روزه است و اجتناب از حرام‌ها، شرط قبولی آن. بر این اساس، همه احادیثی که در عنوان «مهم‌ترین
آداب روزه‌داری» خواهند آمد، به این مرتبه از روزه‌داری اشاره دارند.
این مرتبه روزه، با باز داشتن دل و نگه‌داری آن از هر چیزی (چه
حلال و چه
حرام) که اشغال کننده دل است، بجز خدا، به دست می‌آید.
ابو حامد غزّالی (م ۵۰۵ ق) در توصیف این مرتبه روزه می‌گوید:
امّا روزه خواصّ خواص، روزه دل از همّت‌های دون و اندیشه‌های دنیوی و باز داشتن کلّی آن از غیر خداوند است. شکستن این مرتبه از روزه، با‌اندیشه درباره غیر خدا و
قیامت، و فکر درباره دنیا تحقّق می‌یابد (مگر دنیایی که به خاطر دین خواسته شود، که چنین دنیایی، توشه آخرت است و دنیا نیست) تا آن‌جا که اهل دل گفته‌اند: «هر کس در روزش به تدبیر آنچه با آن
افطار می‌کند، اهتمام ورزد،
گناه بر او نوشته می‌شود؛ چرا که این، از کم اطمینانی به فضل
خدا و یقین‌اندک به روزیِ وعده داده شده خویش است».
این مرتبه، رتبه پیامبران،
صدّیقان و
مقرّبان است. در تفصیل قولی آن، نباید درنگ طولانی داشت؛ ولی در تحقّق عملی آن، تأمّل به جاست؛ چرا که آن، رویکرد به خداوند و روی‌گردانی از غیر خدا با همه همّت است و آراسته شدن به این سخن خدا که: «قُلِ اللَّهُ ثُمَ ذَرْهُمْ فِی خَوْضِهِمْ یَلْعَبُونَ؛
بگو: «خدا»! سپس آنها را وا گذار تا در باطل خویش به بازیچه مشغول باشند».
امیر مؤمنان،
امام علی (علیه‌السلام)، در اشاره به این سه مرتبه می‌فرماید:
«صَومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صِیامِ اللِّسانِ وَ صِیامُ اللِّسانِ خَیرٌ مِن صِیامِ البَطنِ؛
روزه دل، بهتر از
روزه زبان است و روزه زبان، بهتر از
روزه شکم.»
هر یک از این دو مرتبه اخیر، به نسبت تلاش روزه‌داران و آمادگی آنان، مراتب بسیاری دارد، علاوه بر این که خودِ روزه هم از زاویه انگیزه‌های روزه دار، گوناگون است. نقطه اوج این مراتب، حال روزه‌داری است که انگیزه روزه داری‌اش، نه
بیم از
کیفر و نه شوق به
ثواب، بلکه تنها فرمان‌بُرداری از فرمان خداوند، علاقه‌مندی به نزدیکی به خدای سبحان و کسب رضا و لقای اوست.
از خداوند سبحان می‌خواهیم که توفیقمان دهد تا در راه آنچه موجب افزایش بهره ما از میهمانی کریمانه رمضان می‌شود، بکوشیم و بالاترین و والاترینِ مراتب روزه‌داری را به ما عنایت فرماید.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مراتب روزه‌داری» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۷/۷.
