محمّد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت محمد، تعظیم،
اهل کتاب ،پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله، ایمان.
پرسش: چرا در
آیه ۲ سوره محمد (۴۷) «
وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ ءَامَنُواْ بِمَا نُزِّلَ عَلیَ محُمَّدٍ وَ هُوَ الحْقُّ مِن رَّبهِّمْ کَفَّرَ عَنهمْ سَیِّاتهِمْ وَ أَصْلَحَ بَالهَمْ » به مانند آیات دیگر (
بما انزل علی رسوله ) گفته نشده، بلکه به اسم
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تصریح شده است؟
پاسخ: علت تصریح به اسم مبارک حضرت محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در آیه مورد پرسش، به جهت اهمیتی بوده که این قسمت از آیه دارد و خداوند خواسته با ذکر نام پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تعظیم و تکریمی به آن حضرت داشته باشد. عده‌ای از
مفسران تعبیر دوم را ذکر خاص بعد از عام می‌دانند. به این صورت که تعبیر دوم تأکیدی بر آموزه‌ها و تعلیمات پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است؛ به این بیان که ایمان به خداوند به‌هیچ‌وجه کامل نخواهد بود، مگر با
ایمان به آنچه بر پیامبر اکرم نازل شده است. عده‌ای معتقدند: ذکر نام پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای آن بوده که اهل کتاب نگویند ما تنها به خدا و پیامبران و کتاب‌های آسمانی خود ایمان آورده‌ایم.
برای فهم علت تصریح به نام پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ باید ببینیم این قسمت از آیه:«
آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ »، در پی چه معنایی بوده و با توجه به آن، علت ذکر نام پیامبر را به دست آوریم.
خداوند در
آیه ۲ سوره محمد (۴۷) حکمی را بیان می‌کند که می‌توان از آن به‌عنوان یک
نعمت یاد کرد. به این ترتیب که خداوند
گناهان بعضی از انسان‌ها را با
مغفرت خود محو می‌کند و دل‌هایشان را نیز اصلاح می‌فرماید.
اما در اینکه چه کسانی این نعمت را به دست می‌آورند، دو تعبیر وجود دارد که در اوایل آیه آمده است: یکی «
وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ » و دیگری «
آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ ». حال در این که هر یک از این دو قسمت آیه چه نسبتی با دیگری دارد و چه معنایی را شامل می‌شود، میان مفسران بحث‌هایی وجود دارد.
در اولین نگاه به نظر می‌رسد که تعبیر اول مصادیق عام‌تری را دارد و مصادیق تعبیر دوم را نیز در‌بر‌می‌گیرد. بنابر‌این تعبیر دوم تنها تأکیدی بر بعضی از
مصادیق ایمان‌آورندگان است. اما این مطلب مورد اتفاق مفسران نبوده و آنها برداشت‌هایی را در این زمینه دارند که در فهم بخش دوم مفید است و ما به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
عده‌ای از مفسران تعبیر دوم را ذکر خاص بعد از عام می‌دانند. به این صورت که تعبیر دوم تأکیدی بر آموزه‌ها و تعلیمات پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است؛ به بیان دیگر ایمان به خداوند به‌هیچ‌وجه کامل نخواهد بود، مگر با ایمان به آنچه بر
پیامبر اکرم نازل شده است.
عده‌ای از مفسران قسمت دوم را قید احترازی می‌دانند و می‌گویند قسمت دوم، قسمت اول را محدود می‌کند و در بیان این است که حکم و نعمتی که در انتهای آیه آمده به این گروه تعلق گرفته است و نمی‌توان قسم دوم را تنها تأکیدی بر تعبیر اول دانست.
عده‌ای کاملاً مخالف نظریه دوم بوده و قائل‌اند قسمت دوم آیه نه‌تنها خاص نیست، بلکه عام‌تر از معنای اولی است. آنها می‌گویند "
الذین آمنوا " یعنی ایمان به خدا، رسول و
معاد ، اما "
آمنوا بما نزل علی محمد "؛ یعنی ایمان به تمام چیزهایی که بر
رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ وارد شده است و این تعمیمی است بر آنچه در ابتدا آمده و مصداق حکمی را که در ادامه آمده بیشتر کرده است.
جملۀ اول اشاره به ایمان به خداست و جنبه اعتقادی دارد، و جمله دوم اشاره به
ایمان به محتوای اسلام و تعلیمات آن حضرت است و جنبه عملی دارد. به تعبیر دیگر، ایمان به خدا به‌تنهایی کافی نیست؛ بلکه باید ایمان به "ما انزل علیه"، ایمان به
قرآن ، ایمان به
جهاد ، ایمان به
نماز و روزه و ایمان به ارزش‌های اخلاقی که بر او نازل شده است، داشت،
تا خداوند
گناهان شخص را ببخشد و دلش را اصلاح کند. در این صورت هر یک از دو قسمت آیه معنای جداگانه‌ای را داشته و تخصیص و تعمیمی نسبت به یکدیگر ندارند.
عده‌ای نیز این تکرار را به جهت اختلاف در مصادیقی که آیه در باب آنها نازل شده است، دانسته‌اند. به این معنا که قسمت اول در مورد
ابوذر ،
سلمان ،
عمار و مقداد نازل شده است و قسمت دوم درباره
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نازل شده است و این اختلاف مصادیق سبب وجود دو تعبیر در آیه شده است.
بنابر تمام این احتمالات، می‌توان به اهمیت قسمت دوم آیه پی برد. بنابر‌این اشاره به اسم حضرت
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در این آیه به جهت اهمیتی بوده که این قسمت از آیه دارد و خداوند خواسته با ذکر نام
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تعظیم و تکریمی به آن حضرت داشته باشد.
مفسران نیز این علت را ذکر کرده‌اند:«علت اینکه حضرت محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را جداگانه یاد کرده است و به ایمان او مخصوصاً اشاره نموده، تعظیم و تشریف آن حضرت بوده است».
علاوه بر این علت، مفسران احتمال دیگری را نیز در کنار این علت ذکر کرده‌اند که درخور توجه است:«نام پیامبر را ذکر کرد، برای آن‌که
اهل کتاب نگویند:ما تنها به خدا و پیامبران و کتاب‌های آسمانی خود ایمان آورده‌ایم».
پایگاه اسلام کوئیست.
