محدوده استفاده از دعاها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بیماری،
کرونا،
ائمه.
پرسش: در برخی از کتاب‌های حدیث، بابی با عنوان «بَابُ الدُّعَاءِ لِلْعِلَلِ وَ الْاَمْرَاض» وجود دارد و ائمه (علیهم‌السّلام) دستورالعمل‌هایی را بیان کرده‌اند، آیا این دستورات مخصوص بیماری خاصی است و یا اینکه برای تمام بیماری‌ها مؤثر است؟
پاسخ اجمالی: از عنوان باب «الدُّعَاءِ لِلْعِلَلِ وَ الْاَمْرَاض» و احادیث آن مشخص می‌شود که این احادیث اختصاصی به بیماری خاص ندارند و برای هر نوع بیماری سفارش شده‌اند، البته در بین احادیث
معصومان (علیهم‌السّلام)، موارد متعددی وجود دارد که برای درمان بیماری خاص ذکرشده است.
دسته‌بندی و عنوان‌دهی به احادیث، در زمان ائمه (علیهم‌السّلام) توسط شاگردان ایشان، آغاز و صاحبان جوامع حدیثی همچون مرحوم
کلینی در «
الکافی» و دیگران آن را تکمیل کرده‌اند؛ عنوان هر باب برخاسته از مجموع احادیث آن باب است که با دقت و حتی در اکثر موارد از متن احادیث گرفته شده است، ازاین‌رو توجه به الفاظ عنوان، در فهم احادیث و نیز فهم صاحب کتاب از مجموع این احادیث حائز اهمیت است.
بررسی احادیث «بَابُ الدُّعَاءِ لِلْعِلَلِ وَ الْاَمْرَاض» کتاب الکافی: در کتب حدیثی عناوین مرتبط با
دعا فراوان است، به عنوان نمونه مرحوم کلینی در «الکافی»، بخشی را با عنوان «کتاب الدعاء» ذکر کرده و ابواب مختلفی همچون شرایط و آداب دعا، دعا برای
وسعت رزق، ادای
دین و
قرض،
خلاصی از ترس و غم و دعا برای ناخوشی‌ها و مریضی‌ها (العلل و الامراض) را در آن جمع آوری کرده است.
با مرور احادیث باب مذکور، این نکته به دست می‌آید که مریضی خاصی مورد نظر ائمه (علیهم‌السّلام) در سفارش به خواندن دعایی که فرموده‌اند، نبوده است و در همه مریضی‌ها می‌توان از آن‌ها بهره برد.
به عنوان مثال در حدیث اول این باب آمده است: «کانَ یقُولُ عِنْدَ الْعِلَّة»
امام صادق (علیه‌السّلام) به هنگام مریضی چنین می‌گفتند:
«اللَّهُمَّ اِنَّک عَیرْتَ اَقْوَاماً فَقُلْتَ قُلِ ادْعُوا الَّذِینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا یمْلِکونَ کشْفَ الضُّرِّ عَنْکمْ وَ لا تَحْوِیلًا فَیا مَنْ لَا یمْلِک کشْفَ ضُرِّی وَ لَا تَحْوِیلَهُ عَنِّی اَحَدٌ غَیرُهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکشِفْ ضُرِّی وَ حَوِّلْهُ اِلَی مَنْ یدْعُو مَعَک اِلَهاً آخَرَ لَا اِلَهَ غَیرُک؛
بار خدایا تو مردمی را سرزنش کردی و فرمودی «بگو (ای محمد) بخوانید آن‌هایی را که در برابر خدا پنداشتید تا بدانید که نمی‌توانند از شما زیانی را دور کنند و دگرگون نمایند» (آیه ۵۸
سوره اسراء) پس‌ای خدائی که جز او نمی‌تواند زیان مرا دور کند و آن را دگرگون نماید، رحمت فرست بر
محمّد و
آل محمّد و زیان مرا دور‌ساز و آن را از من بگردان به سوی کسی که با تو معبود دیگری را می‌خواند، نیست شایسته پرستشی جز تو.»
در حدیث دوم راوی گوید: «مَرِضْتُ بِالْمَدِینَةِ مَرَضاً شَدِیداً»
یعنی در مدینه مریضی سختی گرفتم، اشاره‌ای به بیماری خاصی ندارد.
در حدیث سوم آمده که امام صادق (علیه‌السّلام) به هنگام مریض شدن فرزندان خویش به آنان چنین سفارش می‌کرد و این دعا را تعلیم داد:
«اشْتَکی بَعْضُ وُلْدِهِ فَقَالَ یا بُنَی قُلِ: اللَّهُمَّ اشْفِنِی بِشِفَائِک وَ دَاوِنِی بِدَوَائِک وَ عَافِنِی مِنْ بَلَائِک فَاِنِّی عَبْدُک وَ ابْنُ عَبْدِک؛
بار خدایا مرا به شفایت شفا بده و به دوایت مداوا کن و از بلایت سلامتی‌ام ده چراکه من بنده تو و بنده زاده تو هستم.»
در روایت ششم آمده که دست خویش بر موضع درد گذاشته و سه مرتبه بگویید:
«اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی حَقّاً لَا اُشْرِک بِهِ شَیئاً اللَّهُمَّ اَنْتَ لَهَا وَ لِکلِّ عَظِیمَةٍ فَفَرِّجْهَا عَنِّی؛
خدا پروردگار بر حق من است؛ به او
شرک نمی‌ورزم، خدایا تو درمان و برطرف‌کننده این درد و هر مشکل بزرگ هستی پس این درد را از من ببر و گشایشی برایم حاصل کن.»
همچنین در دیگر روایات باب، احادیث ناظر به بیماری خاصی صادر نشده بلکه به صورت کلی بیان شده‌اند، بنابراین خواندن آن‌ها برای همه بیماری‌ها توصیه می‌شود و می‌توان با تضرع به درگاه الهی و خواندن آن‌ها از بیماری خلاصی یافت ان‌شاء الله.
علاوه بر کتاب «الکافی» روایات و ابواب متعددی در دیگر کتاب‌ها وجود دارد که در ابتلا به بیماری می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. البته برای رهایی از بیماری نیاز نیست لزوماً به دنبال عنوان بیماری در احادیث بود، بلکه در ابواب دیگر همچون «باب الدُّعَاءِ لِلْکرْبِ وَ الْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ الْخَوْف»،
«بَابُ دَعَوَاتٍ مُوجَزَاتٍ لِجَمِیعِ الْحَوَائِجِ لِلدُّنْیا وَ الْآخِرَة»،
«وَ کانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیهِ السَّلَامُ اِذَا عَرَضَتْ لَهُ مُهِمَّةٌ اَوْ نَزَلَتْ بِهِ، مُلِمَّةٌ وَ عِنْدَ الْکرْبِ»
و «وَ کانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیهِ السَّلَامُ فِی طَلَبِ الْحَوَائِجِ اِلَی اللَّهِ تَعَالَی».
دعاهایی نقل شده است که از آن‌ها می‌توان برای درمان بیماری‌ها استفاده کرد، چون در بیماری‌ها خود نوعی همّ و غم، ترس و خوف از ابتلای به آن وجود دارد و خلاصی از آن، حاجتی از حاجت‌های ماست.
لازم به ذکر است که در برخی روایات، دعاهایی برای دردهای گوناگون مثل
درد چشم،
شکم و...نقل شده است که مرحوم
علامه مجلسی در کتاب «
بحارالانوار» آن‌ها را جمع‌آوری کرده است.
در پایان به این نکته نیز اشاره می‌شود که راهکارهای
ائمه (علیهم‌السّلام) در خلاصی از بیماری، منحصر در دعا نیست، بلکه
صله رحم،
صدقه،
زیارت سید الشهداء(علیه‌السّلام)،
نماز،
استغفار،
همراه کردن حرزهای معتبر به همراه شرایط آن به علاوه رعایت نکات بهداشتی و تغذیه مناسب ازجمله این راهکارهاست.
در جوامع حدیثی مثل «الکافی»، احادیث، طبق مفهوم جامع همه آن‌ها عنوان دهی و باب بندی شده است، ازاین رو توجه به عنوان که نوعاً برخاسته از متن احادیث است، در فهم مجموع احادیث آن باب مهم هست. «
کتاب الدعا» در کتب حدیثی، ابواب مختلفی دارد و یکی از آن ابواب، دعا برای رهایی از بیماری‌هاست. توجه به متن آن دعا یا سؤال راوی نشان‌گر این نکته است که مریضی خاصی در توصیه به خواندن آن دعا مدنظر
معصوم (علیه‌السّلام) نبوده است، بنابراین برای هر نوع بیماری قابل بهره‌گیری است. البته راهکارهای بیان شده در دیگر ابواب مرتبط نیز، برای رهایی از بیماری وجود دارد؛ ضمن اینکه دعا تنها راهکار بیان شده در کلام
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) نیست.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «محدوده استفاده از دعاها» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۲/۲.
